Хотч ЭдвардДоўгi пакой (на белорусском языке)

Эдвард Д. Хоч

ДОЎГI ПАКОЙ

Капiтан Леаподьд нi з кiм не гаварыў пра тое, што развёўся з жонкай, i таму лейтэнант Флетчэр вельмi здзiвiўся, калi той раптам спытаў:

- Флетчэр, я калi-небудзь расказваў табе пра маю жонку?

Яны вярталiся з цiра, абсталяванага ў сутарэннi палiцэйскай управы. Пасля штомесячных практыкаванняў у стральбе з рэвальвера, i, здавалася, той момант наўрад цi падыходзiў для размоў аб мiнулых шлюбных праблемах. Флетчэр ускос зiрнуў на капiтана i адказаў:

- Не, капiтан, здаецца, не расказвалi.

Яны паспелi дайсцi да верху лесвiцы, i Леапольд звярнуў у бок невялiкага пакойчыка, дзе стаялi аўтаматы па продажы кавы, бутэрбродаў i напояў. Пакойчык называўся сталовай, але толькi кiруючыся самай бязмежнай фантазiяй можна было назваць так сабраныя тут некалькi сталоў i крэслаў. Хутчэй гэта было месца, дзе палiцэйскiя маглi пасядзець пасля дзяжурства, пагаварыць пра сёе-тое як вось цяпер Леапольд i Флетчэр.

Лейтэнант кiнуў у аўтамат манеты, прынёс i паставiў на стол памiж сабой i капiтанам два папяровыя кубкi з кавай, ад якiх падымалася пара. Флетчэр нiколi не быў сведкам таго, каб Леапольд вось так адкрыта i даверлiва гаварыў пра тое жыцце, што было па-за межамi iх прыяцельскiх адносiн.

- Яна прыязджае, - проста сказаў Леапольд i Флетчэру спатрэбiўся нейкi час, каб зразумець сэнс пачутых слоў.

- Ваша жонка прыязджае?

- Былая жонка.

- Сюды? Чаго?

Леапольд уздыхнуў i пакруцiў у руках пакецiк з цукрам, якi Флетчэр прынёс разам з кавай.

- Яе пляменнiца выходзiць замуж. Наша пляменнiца.

- Я не ведаў, што ў вас ёсць пляменнiца.

- Вучылася ў iншым горадзе ў каледжы. Яе завуць Вiкi Нэльсан, i выходзiць яна за маладога адваката па прозвiшчы Мор. I вось Монiка прыязджае сюды на Ўсход, каб пабыць на вяселлi.

- Я нават не ведаў яе iмя, - заўважыў Флетчэр, глынуўшы кавы. - Вы не бачылiся пасля разводу?

Леапольд адмоўна пахiтаў галавой.

- Не, на працягу ўсiх пятнаццацi год. Атрымалася ўсё неяк недарэчна. Яна хацела быць кiназоркай, а пятнаццаць год таму, здаецца, многiя дзяўчаты ўсё яшчэ марылi стаць кiназоркамi. Монiка была кемлiвая i вельмi мiлавiдная жанчына, але, вiдаць, не прыгажэйшая за сотнi iншых, якiя ў той час з'яўлялiся ў Галiвудзе. Я тады толькi пачынаў службу ў палiцыi, i перспектывы здавалiся даволi аптымiстычнымi. Было б глупствам кiнуць усё i ехаць у Калiфорнiю, павiнуючыся яе вар'яцкiм фантазiям. Ну, дык вось, хутка фантазii ператварылiся ў iдэi фiкс, i ад гэтага зрабiлася зусiм невыносна. Цэлымi днямi яна не вылазiла з кiнатэатраў, а вечары праседжвала ля тэлевiзара, гледзячы старыя фiльмы. Нарэшце, калi я канчаткова адмовiўся ехаць з ёю на Захад, яна проста кiнула мяне.

- Што, проста вось так i пайшла з дому?

Леапольд кiўнуў галавой.

- Шчасце, што ў нас не было дзяцей. Чуў, што яна атрымала некалькi дробных роляў як статыстка, выконвала нейкую там тэхнiчную работу за кадрам. Потым, вiдавочна, яе напаткаў псiхiчны разлад. Праз год я атрымаў афiцыйнае паведамленне аб скасаваннi шлюбу. Да мяне дайшлi весткi, што яна ачуняла i зноў пачала працаваць, выйшла, здаецца, другi раз замуж, але няўдала.

- Навошта ёй было ехаць на вяселле?

- Вiкi - яе пляменнiца, да таго ж хроснiца. Мы толькi што пабралiся, калi нарадзiлася Вiкi, i я думаю, што Монiка лiчыла яе за сваё дзiця, якога ў яе нiколi не было. Як бы там нi было, я ведаю, што Монiка па-ранейшаму мяне ненавiдзiць i вiнавацiць за ўсё, што не атрымалася ў яе жыццi. Некалькi год таму заявiла знаёмым, што жадае маёй смерцi.

- Капiтан, а цi трэба вам iсцi на вяселле?

- Ну, вядома, трэба. Калi б я i адмовiўся iсцi, дык толькi з-за Монiкi. Ва ўсякiм разе - я хоць на некалькi хвiлiн павiнен там паказацца, - сказаў з сумнай усмешкай Леапольд. - Вiдаць, таму я ўсё табе i расказваю, Флетчэр. Хачу папрасiць аказаць мне адну паслугу.

- Усё што трэба, капiтан. Вы ж ведаеце.

- Ведаю, што гэта падобна на дзiцячую гульню, але хацеў бы, каб мы паехалi туды разам. Скажу, што на рабоце i магу пабыць толькi некалькi хвiлiн. Калi хочаш, можаш пачакаць у машыне. Ва ўсялякiм выпадку яны цябе ўбачаць i павераць маiм тлумачэнням.

Флетчэр разумеў важнасць усяго гэтага для Леапольда i бачыў, колькi яму спатрэбiлася намаганняў, каб звярнуцца з такой просьбай.

- Абавязкова, - сказаў ён. - Буду рады. Калi ўсё гэта адбудзецца?

- У наступную суботу. Пасля абеду, на ферме "Вячэрняя зара".

Да гэтага Леапольд толькi аднойчы быў на ферме "Вячэрняя зара", на вяселлi аднаго палiцэйскага, да якога ставiўся з асаблiвай сiмпатыяй. Ферма знаходзiлася ў лагчыне, у самым канцы асфальтаванай дарогi, i ўяўляла сабой некалькi хаатычна пастаўленых будынкаў, за якiмi адкрываўся вiд на парослую лесам далiну i цiхую рэчку. Калi гэта месца i было некалi фермай, дык, вiдаць, вельмi даўно. Як для вяселляў i праводзiн на пенсiю, месца было проста iдэальнае. Галоўны будынак уяўляў сабой агромнiсты квадратны пакой, якi можна было падзялiць на чатыры меншыя памяшканнi перагародкамi, што складалiся як гармонiк.

Для прыёму з нагоды вяселля Вiкi Нэльсан i Тэда Мора занялi тры чвэрцi залы, i толькi апошняя перагародка была выцягнутая на ўсю шырыню i замкнёная. Быў выстаўлены доўгi стол ля сцяны, апрача таго, па зале былi парасстаўляны меншыя сталы, за якiя можна было сесцi сем'ямi i кампанiямi. Калi Леапольд зайшоў у залу ў пяць хвiлiн на трэцюю, спецыяльна запрошаны аркестр толькi што зайграў танцавальную музыку.

Некаторы час ён паназiраў за ззяючай ад шчасця Вiкi, якая, адказваючы на запрашэнне маладога, выйшла ў цэнтр залы. Тэд Мор аказаўся на выгляд старэйшым, чым уяўляў Леапольд, але калi маладыя паволi паплылi па зале, ён не мог знайсцi ў гэтай пары нiводнага знешняга недахопу. Ён узяў бакал прыгатаванага з шампанскага пуншу i чакаў, пакуль маладыя скончаць танец i выйдуць з круга, каб падысцi да iх.

- Капiтан Леапольд, калi не памыляюся? - спытаў нехта, звяртаючыся да яго. Нечакана з далёкага мiнулага ўзнiк твар - твар стомленага чалавека з усмешкай, якая выкрывала залаты зуб. - Я - Iмi Фантэйн - зводны брат Монiкi.

- Ну, як жа, як жа, - адказаў Леапольд з такiм выглядам, нiбыта ўвесь час думаў пра гэтага чалавека. Монiка рэдка ўспамiнала Iмi, а Леапольд бачыў яго не больш двух разоў на сямейных сустрэчах. Але цяпер сам выгляд Iмi, гэты залаты зуб i ўсё астатняе напомнiла Леапольду, што, недзе побач Монiка i што ён можа ў любы момант сустрэцца з ёю.

- Вельмi рады, што вы змаглi прыйсцi, - яшчэ нехта звярнуўся да Леапольда, i той, азiрнуўшыся, убачыў маладых, што вярнулiся з цэнтра залы. Зблiзку Вiкi аказалася сапраўды прыгожай дзяўчынай, якая тулiлася да мужавага пляча, як i належыць сапраўднай маладой.

- Ну, як жа я мог не прыйсцi, - сказаў Леапольд.

- Гэта Тэд, - сказала Вiкi, прадстаўляючы мужа.

Леапольд пацiснуў руку маладога, адзначыўшы ў душы цвёрдасць рукi i прыязнасць вачэй Тэда.

- Наколькi я ведаю, вы - адвакат, - пачаў размову Леапольд.

- Так. Праўда, займаюся ў асноўным грамадзянскiмi справамi, стараюся не звязвацца з крымiнальнiкамi.

Яны пагаварылi яшчэ некалькi хвiлiн, пакуль натоўп гасцей не раз'яднаў iх. Павiнны былi выстаўляць закускi, i найбольш згаладалыя сталi ў чаргу каля сталоў, на якiя падавалiся стравы. Вiкi i Тэд пайшлi да сталоў, каб пачаць усю цырымонiю, а Леапольд узяў яшчэ адзiн бакал пуншу.

- Я заўважыў, што на вулiцы чакае машына, - сказаў, зноў падыходзячы да Леапольда, Фантэйн. - Вы павiнны ехаць на дзяжурства?

- Вось толькi дап'ю бакал i мушу iсцi, - кiўнуў галавой Леапольд.

- Монiка тут, прыехала з Захаду.

- Так, я чуў.

Нечакана пад нацiскам натоўпу з Леапольдам сутыкнуўся хударлявы мужчына з вусiкамi, якi хуценька папрасiў прабачэння. Фантэйн схапiў чалавека за руку i прадставiў яго Леапольду.

- Гэта д-р Фелiкс Тэрзбi. Ён прыехаў сюды разам з Монiкай. Доктар, пазнаёмцеся. Гэта капiтан Леапольд, былы муж Монiкi.

Леапольд нязграбна пацiснуў працягнутую руку, адчуваючы няёмкасць i за новага суразмоўцу, i за сябе.

- Цудоўнае вяселле, - прамармытаў ён. - Вы ўпершыню тут, на Ўсходзе?

Тэрзбi адмоўна пахiтаў галавой.

- Я сам з Нью-Йорка. Але ўжо даўно там не быў.

- Я некалi служыў там у палiцыi, - заўважыў Леапольд.

Яны пагаварылi яшчэ некалькi хвiлiн, i Леапольд пачаў прабiрацца праз натоўп да выхаду.

- Так рана? - спытаў хрыплы незабыўны голас.

- Прывiтанне, Монiка. Колькi часу прайшло...

Леапольд узiраўся ў прыгожую жанчыну сярэднiх год, якая перагарадзiла яму шлях да выхаду. Яна дабавiла крыху ў вазе, асаблiва гэта было бачна па бюсце, у валасах з'явiлася сiвiзна. Толькi вочы ўразiлi i нават крыху напалохалi Леапольда. Такi шалёны позiрк яму даводзiлася заўважаць толькi ў вачах псiхiчна ненармальных злачынцаў.

- Не спадзявалася, што ты прыйдзеш. Думала, пабаiшся мяне, - сказала Монiка.

- Глупства. Чаго мне баяцца?

Зноў зайграла музыка, чарга, нiбыта змяя, пачала нетаропка распаўзацца ад сталоў па зале. Леапольду i Монiцы здавалася, што яны адны сярод пустынi.

- Пройдзем сюды, - сказала яна, - тут мы зможам пагаварыць. - Яна рушыла ў канец залы, агароджанай дзвярамi-гармонiкам. Леапольд, бездапаможна павiнуючыся, пайшоў следам. Монiка адамкнула дзверы i рассунула iх настолькi, каб яны маглi зайсцi ў гэты вольны закутак залы. Потым зачынiўшы i замкнуўшы за сабой дзверы, яна стала да Леапольда тварам. У гэтым пустым пакоi яны засталiся сам-насам.

Пакой быў каля дзесяцi метраў у шырыню i даўжыню з вокнамi ў дальнiм канцы i замкнёнымi дзвярамi-гармонiкам за спiнай Леапольда. У вокны, прадзiраючыся праз галiны дрэў, заглядала сонца, праз прыглушаныя галасы гасцей было чутно цiхае вуркатанне кандыцыянера.

- Памятаеш дзень нашага вяселля? - спытала яна.

- Так. Ну, вядома.

Монiка падышла да цэнтральнага акна, правяла пальцамi па раме, можа, шукаючы засаўку, каб адчынiць яго. Але акно так i засталося зачыненым, калi яна зноў павярнулася тварам да Леапольда.

- Наш шлюб быў такi ж змрочны i пусты, як гэты пакой. Пазбаўлены жыцця, марны.

- Бог сведка, Монiка, я заўсёды хацеў дзяцей.

- Нiчога, апрача гэтай праклятай работы палiцэйскага, ты не хацеў, выбухнула ў адказ Монiка, у яе ў вачах усё мацней палаў агонь гневу.

- Слухай, мне трэба iсцi. Там у машыне мяне чакае чалавек.

- Iдзi. Гэта ты рабiў i раней, цi не так! Iдзi, iдзi! Iдзi на сваю праклятую работу, кiнуўшы мяне адну ў змаганнi, кiнуўшы...

- Гэта ты пайшла ад мяне, Монiка. Памятаеш? - напомнiў ён цiха.

Яна была настолькi безабаронная, што не мела нават сумачкi, каб шпурнуць у яго.

- Зразумела, я пайшла! Таму што мяне чакала кар'ера! I ты ведаеш, што здарылася са мной толькi таму, што ты нс паехаў разам са мной? Ты ведаеш, што здарылася са мной там? У мяне адабралi грошы, самапавагу, рэшткi ўласнай годнасцi. Ператварылi ў шлюху i, атрымаўшы ад мяне ўсё, што змаглi, засадзiлi ў псiхiятрычную бальнiцу на тры гады. Тры гады!

- Я табе спачуваю.

- Кожны дзень там я ўспамiнала цябе. I думала пра тое, што зраблю, калi выйду на волю. Так, я думала пра гэта. Планавала. Меркавала. Так, ты цяпер вялiкi дэтэктыў! Часам аб справах, якiя ты вядзеш, паведамляюць нават у калiфарнiйскiх газетах. - Монiка хадзiла ўзад i ўперад па пакоi, нiбы загнаная ў клетку, з пагрозлiвым выглядам. - Вялiкi дэтэктыў! Але я магу ўсё парушыць, як гэта ты зрабiў са мной.

Леапольд азiрнуўся на зачыненыя дзверы, шукаючы магчымасцi выйсцi. Усё было ў тысячу разоў горш, чым ён меркаваў. Яна была вар'ятка, помслiвая i страшэнна небяспечная.

- Монiка, табе трэба звярнуцца да лекара.

- Я звярталася да лекараў. - Вочы Монiкi звузiлiся. Яна спынiлася каля цэнтральнага акна, стоячы тварам да Леапольда. - Я ехала сюды з Захаду, у гэткую далячынь, бо ведала, што ты прыйдзеш. Гэта месца куды лепш за тваю кватэру цi твой кабiнет альбо вулiцу. Тут за дзвярамi паўтары сотнi сведкаў.

- Чорт, што ты вярзеш!

Вусны Монiкi перакрывiлiся ў жудаснай усмешцы.

- Ты зведаеш тое, што зведала я. Краты, камеру прынiжэнне. Ты зведаеш адчай, якi мучыў мяне ўсе гэтыя гады.

- Монiка...

У той момант яны стаялi адно ад аднаго на адлегласцi, вiдаць, метраў сем. Монiка ўзняла руку, як бы баронячы сябе, потым крыкнула з жахам у голасе:

- Не! О Божа, не!

Леапольд замёр, не здольны крануцца з месца, i тут рэхам па зале грымнуў стрэл. Ён убачыў, як у грудзi Монiкi трапiла куля i яна адхiнулася назад нiбыта ад удару магутнага кулака. Потым неяк так здарылася, што ён выцягнуў з кабуры пiсталет i крутануўся тварам да дзвярэй.

Тыя па-ранейшаму былi зачыненыя i замкнёныя. У пакоi былi толькi Монiка i ён.

Леапольд азiрнуўся i ўбачыў, як яна курчыцца на падлозе, вакол чорнай iрванай дзiркi на сукенцы разлiлася кроў. Леапольд перавёў позiрк на вокны. Яны таксама былi зачыненыя i замкнёныя. Ён патрос галавой, намагаючыся сканцэнтраваць увагу на тым, што здарылася.

За перагародкай пачуўся шум, моцна загрукалi ў дзверы. Нехта з таго боку адамкнуў замок, дзверы рассунулiся.

- Што здарылася? - спытаў нехта. Убачыўшы на падлозе цела, адна госця крыкнула. Другая страцiла прытомнасць.

Леапольд ступiў крок назад, разумеючы, што ўсё яшчэ трымае ў руцэ рэвальвер, i ўбачыў, як праз натоўп гасцей прабiраецца лейтэнант Флетчэр.

- У чым справа, капiтан?

- Яна... Нехта выстралiў у яе.

Флетчэр падышоў блiжэй да Леапольда i ўзяў у яго рэвальвер асцярожна, нiбыта беручы з рук дзiцяцi паламаную цацку. Ён паднёс зброю да носа, панюхаў, потым адкрыў барабан, каб праверыць кулi.

- З яго нядаўна стралялi, капiтан. Адзiн стрэл. - Вочы лейтэнанта павiльгатнелi, ледзь не да слёз. - На якое лiха вы гэта зрабiлi? - спытаў ён. - Ну, на якое лiха?

Тое, што адбывалася далей, Леапольд ужо не бачыў. Вельмi цьмяна i абрывiста ён прыпамiнаў, як нехта агледзеў Монiку i сказаў, што яна яшчэ жывая, як выклiкалi "хуткую дапамогу" i якi навокал быў вэрхал. Флетчэр адвёз яго ва ўправу, правёў у кабiнет, дзе ён сеў i пачаў чакаць, водзячы па штанах вiльготнымi далонямi. Леапольд не здзiвiўся, калi яму паведамiлi, што яна сканала па дарозе ў бальнiцу. Монiка заўсёды ўсё даводзiла да канца.

У кабiнет камiсара зайшлi i выйшлi трое - дэтэктывы, што былi пад яго началам, - цiха перагаворваючыся, схiлiўшы адзiн да аднаго галовы, нязграбна выказаўшы яму рухамi сваё спачуванне. Навокал панавала атмасфера смутку, i Леапольд ведаў, што прычынай гэтага быў ён.

- Капiтан, у вас больш нiчога няма нам паведамiць? - спытаў камiсар. - Я зраблю ўсё, каб палегчыць вашу сiтуацыю.

- Я не забiваў яе, - настойваў Леапольд. - Гэта зрабiў нехта iншы.

- Хто? I як?

Леапольду заставалася толькi пахiтаць галавой.

- Каб толькi я мог ведаць. Здаецца, яна сама нейкiм вар'яцкiм спосабам забiла сябе спецыяльна, каб адпомсцiць мне.

- Такiм чынам выстралiла з вашага рэвальвера, якi быў у вашай кабуры, у той час, як вы стаялi за сем метраў ад яе?

- Гэта быў не мой рэвальвер, - сказаў Леапольд, пацiраючы лоб. Экспертыза гэта вызначыць дакладна.

- Але з вашага рэвальвера неўзабаве да гэтага стралялi, i ў пакоi знайшлi пустую гiльзу.

- Я не магу гэтага растлумачыць. Апошнi раз я страляў з яго гэтымi днямi ў цiры, але пасля перазарадзiў.

- Скажыце, капiтан, магла яна настолькi вас ненавiдзець, - спытаў Флетчэр, - каб зрабiць вiнаватым у забойстве?

- Магла. Думаю, што яна была вельмi хворая. Калi гэта я быў прычынай яе хваробы, тады лiчу, што заслугоўваю ўсё тое, што зараз адбываецца.

- Якога лiха вы заслугоўваеце? - буркнуў Флетчэр. - Капiтан, калi вы гаворыце, што невiнаваты, я буду за вас. - Ён зноў пачаў хадзiць па пакоi i нарэшце звярнуўся да камiсара. - Што, калi правесцi экспертызу з парафiнам, каб праверыць, цi страляў ён нядаўна з рэвальвера?

Камiсар адмоўна пахiтаў галавой.

- Мы даўно ўжо не карыстаемся гэтым метадам. Вы ж ведаеце, Флетчэр, якi ён ненадзейны. Шмат у каго на руках можна знайсцi нiтраты цi нiтрыты. Яны могуць з'явiцца i ад бруду, i ад угнаенняў, i ад наладжвання феерверкаў, цi нават ад дотыку да гароху цi бобу. Усе курцы могуць мець адпаведныя сляды на далонях. Ёсць распрацаваныя новыя эксперыменты для вызначэння прысутнасцi барыю цi свiнцу, але на iх правядзенне мы не маем адпаведных хiмiкатаў.

Леапольд кiўнуў галавой. Камiсар прыйшоў да сваёй пасады, пачынаючы з нiзоў, заняў свой пост не ў вынiку нейкага там палiтычнага рашэння, таму супрацоўнiкi адносiлiся да яго з павагай. Ставiўся да яго з павагай i Леапольд.

- Пачакаем высноў экспертаў-балiстыкаў, - сказаў ён. - Яны апраўдаюць мяне.

Усе трое засталiся чакаць. Прайшло яшчэ сорак хвiлiн, калi нарэшце зазванiў тэлефон i камiсар пачаў размову з экспертамi. Спачатку ён проста слухаў, потым буркнуў нешта сабе пад нос i задаў некалькi пытанняў. Паклаўшы слухаўку, ён зiрнуў на Леапольда, якi сядзеў па другi бок стала.

- Куля выйшла са ствала вашага рэвальвера, - проста сказаў камiсар. Нiякай памылкi быць не можа. Баюся, што мы будзем вымушаны прад'явiць вам абвiнавачванне ў забойстве.

Працэдура, так добра вядомая Леапольду, працягвалася да суботняга вечара, i калi ўсё скончылася i яго праводзiлi з судовай залы, ён убачыў, што за дзвярамi яго чакае малады - Тэд Мор.

- Вы ж павiнны былi пачаць свой мядовы месяц, - звярнуўся да яго Леапольд.

- Вiкi сказала, что не зможа нiкуды паехаць, пакуль я з вамi не сустрэнуся i не паспрабую дапамагчы. Я не вялiкi знаўца крымiнальнага права, але, магчыма, мог бы вырашыць пытанне вызвалення на парукi.

- Наконт гэтага паклапацiлiся, - сказаў Леапольд. - На наступным тыднi вялiкае журы прысяжных пачне разглядаць справу.

- Я-я не ведаю, што i сказаць. Мы з Вiкi вельмi засмучаны тым, што здарылася.

- Я таксама. - Леапольд рушыў далей, потым азiрнуўся. - Жадаю шчаслiвага мядовага месяца.

- Мы будзем у горадзе да ранiцы, у гатэлi "Таўэрз". Гэта на той выпадак, калi спатрэбiцца мая дапамога.

Леапольд кiўнуў галавой i пайшоў далей. У вачах маладога Мора ён убачыў адлюстраванне сваёй вiны. Калi Леапольд садзiўся ў машыну, ён звярнуў увагу на тое, што знаёмы дзяжурны палiцэйскi зiрнуў у яго бок i адразу ж адвёў вочы. У суботнi вечар нiхто не хацеў размаўляць з забойцамi сваiх жонак. Нават Флетчэр некуды знiк.

Леапольд вырашыў, што не здолее заставацца сам-насам з шэрымi сценамi кабiнета i людзьмi, што пазбягалi яго. Акрамя таго, камiсар быў вымушаны вызвалiць яго ад аператыўных службовых абавязкаў да рашэння вялiкага журы прысяжных i магчымага судовага разбору. Нават кабiнет больш не належаў яму. Леапольд вылаяўся ў душы i паехаў дадому, у сваю кватэрку, прабiраючыся па цёмных вулiцах i назiраючы адным вокам за патрульнай машынай. Яму хацелася ведаць, цi назiраюць за iм, каб прадухiлiць уцёкi падазронага, якога адпусцiлi на парукi. Цiкава, як бы ён дзейнiчаў на месцы камiсара.

У тэлевiзiйных навiнах, што перадавалiся ў адзiннаццаць гадзiн, здарэнне было вядучай тэмай. У якасцi iлюстрацыi дэманстравалася яго чорна-белае фота, зробленае летась у час расследавання нейкай справы. Леапольд выключыў тэлевiзар, не даслухаўшы каментарыяў, выйшаў на вулiцу i накiраваўся да рага вулiцы, каб купiць ранiшнi выпуск нядзельнай газеты. Загаловак на першай старонцы, як ён i прадчуваў, быў кепскi: "Капiтан - агент вышуковай палiцыi затрыманы ў час забойства сваёй былой жонкi".

Iдучы нетаропкай хадой дадому, ён намагаўся ўспомнiць, якая яна была - не ў той дзень, - а да разводу. Ён спрабаваў успомнiць твар у дзень вяселля, яе цiхi смех у час мядовага месяца. Але ўспамiналiся толькi яе шалёныя помслiвыя вочы. I куля, што рассекла яе грудзi.

Зрэшты, можа, гэта ён забiў яе. Можа, рэвальвер трапiў у руку так лёгка, што ён нават не ўсвядомiў гэтага.

- Прывiтанне, капiтан.

- А, Флетчэр! Што ты тут робiш?

- Чакаю. Можна зайсцi да вас?

- Ну, што ж...

- У мяне вось тут з сабой шэсць бляшанак пiва. Падумаў, што вы хацелi пагаварыць наконт усяго гэтага.

- Пра што тут гаварыць? - спытаў Леапольд, адчыняючы дзверы кватэры.

- Капiтан, калi вы гаворыце, што не забiвалi яе, я хачу паслухаць, што вы яшчэ скажаце.

Флетчэр зайшоў следам за Леапольдам у невялiчкую кухню i адкрыў дзве бляшанкi. Леапольд узяў прапанаванае яму пiва i апусцiўся ў блiжэйшае крэсла. Ён адчуваў сябе ўшчэнт знясiленым, абсалютна няздольным да абароны.

- Флетчэр, яна падставiла мяне, - спакойна сказаў Леапольд. - Яна падставiла мяне настолькi ўдала, як мне нiколi не даводзiлася бачыць у жыццi. Усё гэта здаецца неверагодным, але ёй гэта ўдалося.

- Капiтан, давайце ўсё пройдзем крок за крокам. На мой погляд, iснуюць толькi тры альтэрнатывы: альбо вы забiлi яе, альбо яна сама застрэлiлася, альбо гэта зрабiў нехта iншы. Лiчу, што мы павiнны выключыць апошнюю магчымасць. Тры акны заставалiся замкнёныя i цэлыя, у пустым пакоi не было нiводнага кутка, дзе можна было схавацца, адзiны ўваход быў праз дзверы-гармонiк. А тыя былi зачынены, iх можна было адчынiць з другога боку, але б вы гэта ўбачылi цi пачулi. Апрача гэтага, з таго боку дзвярэй было паўтары сотнi гасцей. Нiкому не ўдалося б адамкнуць, рассунуць дзверы, выстралiць з рэвальвера i застацца незаўважаным.

- Але немагчыма i тое, што яна магла застрэлiць сябе, - пакруцiў галавой Леапольд. - Я нi на хвiлiну не зводзiў з яе вачэй. У руках у яе нiчога не было, нават сумачкi. А рэвальвер, якi стрэлiў, быў у кабуры, што вiсела ў мяне на рэменi. Я выцягнуў яго з кабуры толькi пасля таго, як прагучаў стрэл.

Флетчэр дапiў пiва з адной бляшанкi i ўзяў наступную.

- Капiтан, я не аглядаў яе зблiзку, але памеры дзiркi на яе сукенцы i падпалiны ад згарэўшага пораху сведчаць аб тым, што гэта была кантактная рана. Судмедэксперт таксама пагадзiўся з такiм меркаваннем. Стралялi з адлегласцi не болей двух з паловай - пяцi сантыметраў. Сляды пораху былi i на ране, хоць большасць з iх былi змытыя крывёй.

- Але ў руках у яе нiчога не было, - паўтарыў Леапольд. - I нiхто не стаяў перад ёй, прыставiўшы да грудзей рэвальвер. Нават я стаяў на адлегласцi сямi метраў.

- Капiтан, гэта неверагодна.

- Неверагодна, - буркнуў капiтан, - калi гэта не я, дык хто забiў яе?

- Колькi часу мы маем у запасе? - спытаў Флетчэр, не адводзячы вачэй ад бляшанкi, што трымаў у руцэ.

- Калi журы прысяжных прызнае мяне вiноўным у наўмысным забойстве, на наступным тыднi я буду ўжо за кратамi.

- Што з вамi, капiтан? - Флетчэр з асуджэннем зiрнуў на суразмоўцу. Здаецца, вы ўжо з усiм змiрылiся! Чорт вас вазьмi, у час звычайнага затрымання вы праяўлялi куды больш адвагi!

- Думаю, што справа менавiта ў гэтым. Я страцiў усялякую здольнасць да барацьбы. Монiка выцiснула яе з мяне да апошняй кроплi. Ёй удалося адпомсцiць.

- Тады, лiчу, я сапраўды нiчым не магу вам дапамагчы, капiтан, - уздыхнуў Флетчэр i ўзняўся з крэсла. - Добрай ночы.

Леапольд не пайшоў праводзiць яго да дзвярэй. Ён проста застаўся сядзець згорблены за сталом. Упершыню ў жыццi ён адчуваў сябе старым.

У нядзелю ранiцай Леапольд прачнуўся позна, да таго ж з дзiўным пачуццём, быццам усё, што здарылася, было толькi сном. Такое ж пачуццё было некалi пасля таго, як ён зламаў руку ў запясцi, гонячыся за ўзломшчыкам. Ранiцай, калi ён прачнуўся, успамiны аб тым, як яму накладвалi гiпс, таксама здавалiся сном да таго моманту, пакуль не варухнуў рукой. Цяпер, павярнуўшыся на сваiм вузкiм ложку, ён убачыў нядзельную газету на тым самым месцы, куды адкiнуў яе звечара. Загаловак на першай старонцы быў ранейшы. Сон быў явай.

Леапольд устаў з ложка, памыўся пад душам i пачаў апранацца, па звычцы шукаючы рукой кабуру, i толькi тады ўспомнiў, што ўжо не мае зброi. Потым сеў за стол у кухнi i ўтаропiўся ў пустыя бляшанкi з-пад пiва, думаючы, як дажыць гэты дзень. Як дажыць жыццё.

Нехта пазванiў у дзверы - гэта прыйшоў Флетчэр.

- Я ўжо i не думаў цябе зноў убачыць, - прамармытаў Леапольд, упускаючы лейтэнанта ў кватэру.

Флетчэр быў усхваляваны i, яшчэ не паспеўшы прайсцi цераз парог, пачаў безупынна сыпаць словамi:

- Капiтан, здаецца, мне ўдалося сёе-тое адшукаць. Не так многа, але гэта толькi пачатак. Першае, што я зрабiў сёння, дык гэта зайшоў ва ўправу, дзе ўдалося атрымаць сукенку, што была на Монiцы, калi яе застрэлiлi.

- Сукенку? - перапытаў Леапольд з такiм выглядам, што было вiдаць - ён нiчога не разумее.

- Камiсар адкруцiў бы мне галаву, калi б даведаўся, што я прынёс гэта вам, - працягваў Флетчэр, разгортваючы пакунак, што прынёс з сабой, - але зiрнiце на гэтую дзiрку!

Леапольд агледзеў iрваную з запечанай па краях крывёй дзiрку ў тканiне.

- Вялiкая, - заўважыў ён, - але ў выпадку кантактнай цi блiзка да кантактнай раны ад згарання пораху такая дзiрка можа атрымацца.

- Капiтан, я бачыў шмат ран ад куль трыццаць восьмага калiбру. Некалькi нават з'явiлася пасля стрэлу з майго рэвальвера. Але такiх не бачыў нiколi. Што за чорт, яна нават не круглая!

- Флетчэр, што ты хочаш гэтым сказаць? - раптам унутры Леапольда нешта зварухнулася, ён зноў адчуў прыток сiлы.

- Капiтан, дзiрка ў сукенцы намнога большая i рваная, чым адпаведная рана ў грудзях. Менавiта гэта я i хачу сказаць. Куля, ад якой яна загiнула, не магла ўтварыць такую дзiрку. Нi ў якiм разе. А гэта азначае, што яе не забiлi ў той момант, у якi, мы лiчылi, гэта павiнна было здарыцца.

Леапольд схапiў тэлефон i набраў вядомы яму нумар тэлефона ў гатэлi "Таўэрз".

- Спадзяюся, яны ўсталi сёння позна.

- Хто?

- Маладыя. - Леапольд пачаў рэзка гаварыць у слухаўку, называючы тэлефанiстцы прозвiшча таго, з кiм хацеў пагаварыць, i пачаў чакаць адказу. Прайшла цэлая хвiлiна, пакуль на тым канцы лiнii пачуўся заспаны голас Тэда Мора.

- Тэд, гэта я, Леапольд. Прабач, што патурбаваў.

Голас у трубцы апразу ж ажывiўся.

- Усё нармальна, капiтан. Я ж вам казаў тэлефанаваць, калi што трэба.

- Думаю, што такая патрэба ёсць. Вы з Вiкi, вiдаць, добра ведаеце, хто быў запрошаны на вяселле. Спытай яе i скажы, колькi сярод запрошаных было лекараў?

Тэд Мор адышоў на некалькi хвiлiн i зноў вярнуўся да тэлефона.

- Вiкi сказала, што вы другi, хто пытае пра гэта.

- Вось як? Хто ж быў першы?

- Монiка. Вечарам напярэдаднi вяселля, калi яна з'явiлася ў горадзе разам з доктарам Тэрзбi. Яна, як бы мiж iншым, спытала, цi зможа ён пазнаёмiцца на прыёме з iншымi медыкамi. Але Вiкi адказала, што больш лекараў не будзе. Зразумела, мы не пасылалi яму запрашэння, але з павагi да Монiкi пачалi настойваць, каб ён таксама прыйшоў.

- Значыць, пасля стрэлу яе агледзеў Тэрзбi? Нiхто iншы?

- Тэрзбi быў адзiны доктар. Ён сказаў нам выклiкаць "хуткую дапамогу" i сам суправаджаў яе да бальнiцы.

- Дзякуй, Тэд. Ты аказаўся неацэнным памочнiкам.

- Спадзяюся, што так, капiтан.

Леапольд павесiў слухаўку i павярнуўся тварам да Флетчэра.

- Так яно i ёсць. Яна падрыхтавала ўсё разам з гэтым малайцом Тэрзбi. Можаш аддаць наконт яго загад?

- Вядома, магу, - адказаў Флетчэр. Ён падышоў да тэлефона i набраў нумар дзяжурнага пакоя палiцыi. - Д-р Фелiкс Тэрзбi? Так, здаецца, яго завуць?

- Менавiта так. Адзiны доктар сярод гасцей, адзiны, хто мог дапамагчы Монiцы ў здзяйсненнi яе вар'яцкага плана помсты.

Флетчэр аддаў загад i павесiў слухаўку.

- Яны звяжуцца з гатэлем, у якiм ён жыве, i перазвоняць.

- Патэлефануй таксама камiсару. Паведамi яму, што мы атрымалi.

Флетчэр пачаў набiраць нумар тэлефона камiсара, але раптам спынiў палец у паветры.

- Што мы атрымалi, капiтан?

Камiсар сядзеў за сталом, не хаваючы незадаволенасцi тым, што яго выклiкалi ва ўправу ў выхадны дзень, i сумна слухаў iнфармацыю, падрыхтаваную Леапольдам i Флетчэрам. Нарэшце ён упёрся пальцамi ў стол i сказаў:

- Толькi той факт, што гэты д-р Тэрзбi, вiдаць, выехаў з горада, наўрад цi можа быць доказам яго вiны, капiтан. Як вы сцвярджаеце, жанчына заставалася жывой, пакуль яе не забiлi пазней - i што забiў яе Тэрзбi ў машыне "хуткай дапамогi". Але як ён мог гэта зрабiць з дапамогай рэвальвера, якi ўжо да таго часу перайшоў у рукi лейтэнанта Флетчэра i быў аформлены ў якасцi доказу? I як ён мог зрабiць той фатальны стрэл такiм чынам, што яго не пачулi санiтары, якiя былi ў машыне.

- Не ведаю, - прызнаўся Леапольд.

- Бог сведка, капiтан. Я хачу даць вам усе магчымыя шанцы, каб даказаць вашу невiнаватасць. Але вы павiнны прадставiць мне штосьцi больш важкае, чым сукенку з дзiркай.

- Добра, - сказаў Леапольд. - Я прадстаўлю штосьцi больш важкае.

- Вялiкае журы пачне разглядаць справу на гэтым тыднi, капiтан, - змрочна заўважыў камiсар.

- Ведаю, - сказаў Леапольд. Ён павярнуўся i пайшоў з кабiнета, следам за iм - Флетчэр.

- Ну, што цяпер? - спытаў Флетчэр.

- Пойдзем перагаворым з Iмi Фантэйнам - зводным братам маёй былой жонкi.

Хоць Леапольд нiколi не падтрымлiваў прыяцельскiх адносiн з Фантэйнам, аднак ведаў, дзе яго шукаць. Гэты чалавек са стомленым выглядам i залатым зубам жыў у вялiкiм старым доме, вокны якога выходзiлi на Саўнд. Менавiта там, у двары за домам, гэтым нядзельным днём яны i знайшлi Фантэйна, якi смажыў на вуглях сасiскi.

- Я думаў, што пасля ўсяго, што здарылася, вы будзеце за кратамi, - сказаў Фантэйн, жмурачыся ад сонца.

- Я не забiваў яе, - спакойна сказаў Леапольд.

- Ну, вядома, не.

- Як зводны брат вы, здаецца, даволi спакойна ўспрымаеце яе смерць, заўважыў Леапольд, падыходзячы да вогнiшча.

- Я перастаў цiкавiцца лёсам Монiкi пятнаццаць год таму.

- Што вы скажаце пра таго чалавека, з якiм яна была на вяселлi? Д-ра Тэрзбi.

- Ён такi доктар, як я водаправодчык, - пырснуў ад смеху Iмi Фантэйн. Трэба прызнаць, што сапраўды пальцы ў яго як у хiрурга, але калi я спытаў яго наконт прамянёвай косцi - сын зламаў прамянёвую косць, катаючыся на лыжах, Тэрзбi палiчыў, што гэта галёнка. Ды лiха з iм, я нiколi не быў суддзёй Монiцы ў яе амурным жыццi. Памятаеце, я нават не пярэчыў, калi яна выходзiла замуж за вас.

- Вельмi ласкава з вашага боку. Дзе спынiўся Тэрзбi на час знаходжання ў горадзе?

- У гатэлi "Таўэрз", разам з Монiкай.

- Там яго больш няма.

- Тады я не ведаю, дзе ён. Можа, ён нават не застаўся на пахаванне.

- Што, калi б я сказаў, што Тэрзбi забiў Монiку?

Фантэйн пацiснуў плячыма.

- Я б вам не паверыў, а потым мяне не вельмi гэта турбуе. Калi б вы былi больш кемлiвы, дык прыкончылi б яе пятнаццаць год назад, калi яна кiнула вас. Я б зрабiў менавiта так.

Леапольд ехаў на малой хуткасцi назад у цэнтр горада, побач сядзеў i бурчаў Флетчэр.

- Капiтан, ну i да чаго мы прыйшлi? Здаецца, мы пачалi хадзiць кругамi.

- Можа, i так, Флетчэр, але якраз цяпер адказу чакаюць занадта шмат пытанняў. Калi мы не зможам адшукаць Тэрзбi, нам давядзецца падступацца да гэтай справы з другога боку. Пачаць з кулi, напрыклад.

- А што куля?

- Мы пагадзiлiся, што яна не магла быць выпушчана з майго рэвальвера нi тады, калi ён знаходзiўся ў маёй кабуры, нi пазней, калi Тэрзбi быў з Монiкай у машыне "хуткай дапамогi". Значыць, з яго стралялi раней. Я апошнi раз страляў з яго на трэнiроўцы ў цiры. Цi iснуе якая-небудзь магчымасць - хоць якi-небудзь шанц - таго, што Тэрзбi альбо Монiка маглi атрымаць адну з тых куляў, якiмi я страляў у мiшэнь?

- Капiтан, мы абодва стралялi ў адну i тую ж мiшэнь, - стрымаў яго запал Флетчэр. - Нiхто не змог бы рассартаваць тыя кулi i вызначыць тыя, што былi выпушчаны з вашага рэвальвера, i тыя - што з майго. Апрача таго, як мог хто-небудзь з iх атрымаць дазвол зайсцi ў цiр, якi знаходзiцца ў сутарэннi палiцэйскай управы?

- У мяне мог аказацца вораг у аддзеле, - сказаў Леапольд.

- Глупства! У нас ува ўсiх ёсць ворагi, тым не менш гэта немагчыма. Калi вы лiчыце, што супрацоўнiкi аддзела плятуць супраць вас змову, такiм жа чынам вы можаце лiчыць, што вынiкi экспертаў-балiстыкаў таксама былi падробленыя.

- Яны i былi, нейкiм чынам. У цябе ёсць фотаздымкi, зробленыя для супастаўлення?

- Засталiся ў кабiнеце. Але глыбiня рэзкасцi на iх настолькi абмежаваная, што, вiдаць, можна даведацца больш, калi самому паглядзець на гэтыя кулi праз мiкраскоп.

Флетчэр адвёз Леапольда ў лабараторыю, дзе яны ўгаварылi супрацоўнiка, прызначанага дзяжурыць у нядзелю, дазволiць iм зiрнуць на кулi. У той час як Флетчэр i афiцэр стаялi побач, забяспечваючы захаванасць рэчавых доказаў, Леапольд, прыжмурыўшы вока, вывучаў праз мiкраскоп кавалкi свiнцу.

- Куля, якая выклiкала смерць, даволi пашматаная, - заўважыў ён, але быў вымушаны пагадзiцца, што сляды ад нарэзу ў ствале зброi былi аднолькавыя. Ён зiрнуў на бiрку, прымацаваную да кантрольнай кулi: Кантрольная куля, выпушчаная з рэвальвера 38-га калiбру сiстэмы "Смiт - Весан", серыйны нумар 2420547.

Леапольд адвярнуўся ўбок, уздыхнуў i зноў вярнуўся да кулi.

2420547.

Ён раскрыў партаманет i знайшоў там пасведчанне на рэвальвер "Смiт Весан" 2421622.

- Я памятаў дзве апошнiя двойкi, - сказаў ён Флетчэру. - Гэта не мой рэвальвер.

- Гэта той, што я ўзяў з вашых рук, капiтан. Гатовы прысягнуць.

- I я веру табе, Флетчэр. Але гэта менавiта той самы факт, якi мне быў патрэбны. Ён раскрывае той спосаб, дзякуючы якому д-ру Тэрзбi ўдалося забiць Монiку ў замкнёным пакоi ў мяне на вачах з рэвальвера, якi знаходзiўся ў той час у маёй кабуры. I ён можа таксама падказаць, дзе шукаць няўлоўнага д-ра Тэрзбi.

Да ранiцы панядзелка Леапольду ўдалося зрабiць шэсць мiжгароднiх званкоў у Калiфорнiю, робячы гэта з тэлефона, што стаяў на ягоным стале, у той час як Флетчэр тэлефанаваў з дзяжурнага пакоя. Потым, блiжэй да поўдня, Леапольд, Флетчэр, камiсар i прадстаўнiк пракурора акругi селi ў машыну i паехалi ў Бостан.

- Вы ўпэўнены, што ўсё як след разлiчылi? - спытаў Леапольда камiсар ужо трэцi раз. - Вы ведаеце, што мы не павiнны дазваляць вам перасякаць межы штата да рашэння вялiкага журы.

- Слухайце, давайце вырашым - альбо вы давяраеце мне, альбо не, раздражнёна парыраваў Леапольд.

Флетчэр, якi сядзеў за рулём, не мог стрымаць усмешкi, у той час як прадстаўнiк пракурора захоўваў надзвычайную сур'ёзнасць.

- Уся гэта справа вельмi складаная, - прабурчаў камiсар.

- Мая былая жонка была складаная жанчына. I не забывайце, у яе было пятнаццаць год на тое, каб распрацаваць гэты план.

- Пракруцiце яго яшчэ раз, - сказаў прадстаўнiк пракурора.

Леапольд уздыхнуў i пачаў расказваць:

- Рэвальвер, з якога яе забiлi, мне не належаў. Той жа рэвальвер, якi я выцягнуў з кабуры пасля таго, як прагучаў стрэл, i якi Флетчэр узяў з маiх рук, быў падсунуты мне перад гэтым.

- Якiм чынам?

- Я дайду да гэтага. Ключавая роля ва ўсiм гэтым належыць, безумоўна, Монiцы. Яна настолькi ненавiдзела мяне, што яе звар'яцелы розум спланаваў уласнае забойства з адзiнай мэтай адпомсцiць мне. Яна задумала ўсю справу такiм чынам, быццам нiхто iншы, акрамя мяне, не мог забiць яе.

- Толькi вар'ятка магла быць здольнай на такую рэч, - запярэчыў прадстаўнiк пракурора.

- Баюся, што яна i была вар'ятка, звар'яцела ад жадання помсты. Яна распрацавала ўвесь план на другую палову дня вяселля, але я ўпэўнены, у яе быў запасны варыянт на той выпадак, калi б я не прыйшоў на прыём. Ёй патрэбна было мноства сведак.

- Раскажыце iм, як яна зрабiла так, што ў яе трапiла куля, - папрасiў Флетчэр.

- Ну, што ж, для мяне гэта аказалася самай складанай часткай. Я сапраўды быў сведкам, як у яе стрэлiлi проста на маiх вачах. Бачыў, як у яе трапiла куля, як палiлася кроў. Так, мы былi з ёй толькi ўдваiх у замкнёным пакоi. У iм не было дзе схавацца, нiводнай шчылiны, праз якую чалавек цi нават якое-небудзь механiчнае прыстасаванне маглi б выпусцiць кулю. Вам, панове, вiдавочна, што вiнаватым павiнен быць я, асаблiва калi ўлiчыць, што куля была выпушчана з рэвальвера, якi быў у маёй кабуры.

Але я звярнуўся да ўсяго гэтага з iншага пункту гледжання - пасля таго як Флетчэр прымусiў мяне звярнуцца да гэтага наогул! Я ведаў, што не забiваў яе, i так як нiхто iншы не мог гэта зрабiць фiзiчна, я ведаў, што гэтага не рабiў нiхто! Калi Монiка была забiта куляй 38-га калiбру, у яе, вiдаць, выстралiлi з рэвальвера пасля таго, як цела вынеслi з таго замкнёнага пакоя. Паколькi, калi яе прывезлi ў бальнiцу, яна была ўжо нежывая, найбольш верагодным момантам яе забойства - зрэшты, на мой погляд - быў той час, калi "хуткая дапамога" была ў дарозе, а д-р Тэрзбi сядзеў, схiлiўшыся над ёю ў клапатлiвай занепакоенасцi.

- Але ж вы бачылi, як у яе стралялi!

- Гэта адна з дзвюх прычын, што мы з Флетчэрам усю ранiцу тэлефанавалi па двух тэлефонах у Галiвуд. Мая былая жонка працавала ў кiнематографе, займаючыся часам тэхнiчнымi справамi. Iснуе цэлы шэраг спосабаў iмiтаваць на экране забойства. Напачатку такiм спосабам было прыстасаванне - нешта накшталт пнеўматычнай вiнтоўкi, якую настаўлялi на акцёра крыху за кадрам. Сёння ж, асаблiва для здымання найбольш крывавых вестэрнаў i фiльмаў пра вайну, ужываюць невялiкае выбухное прыстасаванне, схаванае пад вопраткай акцёраў. Зразумела, цела ў такiм выпадку абаронена ад апёкаў, а выбуховая хваля скiравана ад яго ў процiлеглы бок. Для большай праўдападобнасцi адначасова з выбухам разрываецца пакет са штучнай крывёй.

- I менавiта гэта зрабiла Монiка?

Леапольд кiўнуў галавой.

- У вынiку званка ў галiвудскую студыю, дзе яна працавала, пацвердзiлася, што яна ўдзельнiчала ў здымках фiльма, у час якiх i было выкарыстана такое прыстасаванне. Сустрэўшы Монiку, я заўважыў, што яна прыбавiла ў бюсце, але я нават не падумаў, што гэта накладка i выбуховае прыстасаванне. Монiка прывяла яго ў дзеянне, калi ўзняла руку, закрычаўшы на мяне.

- Ёсць якiя-небудзь доказы?

- Дзiрка ў сукенцы аказалася занадта вялiкая для кулi 38-га калiбру, нават калi ёю стралялi ва ўпор, - занадта вялiкая i рваная. Я павiнен дзякаваць Флетчэру за тое, што ён звярнуў на гэта ўвагу. Сёння ранiцай эксперты з лабараторыi зрабiлi аналiз крывавых плям. Частка крывi належала Монiцы, астатняя ж аказалася курынай.

- Яна была добрая актрыса, калi змагла абвесцi ўсiх вакол пальца.

- Монiка ведала, што першы яе агледзiць д-р Тэрзбi. Ёй заставалася толькi павалiцца на падлогу, пасля таго, як у вынiку выбуху на сукенцы ўтворыцца дзiрка.

- Што, калi б на вяселлi апынуўся яшчэ адзiн лекар?

- У такiм выпадку яны б адклалi гэта на потым, - пацiснуў плячыма Леапольд. - Яны не маглi рызыкаваць.

- Ну, а рэвальвер?

- Я памятаю, што Тэрзбi сутыкнуўся са мной у час нашай першай сустрэчы. Ён узяў мой рэвальвер i замянiў яго на iдэнтычны, калi не браць у разлiк рознiцу ў серыйных нумарах. Ён неўзабаве да гэтага выстралiў з падкладзенага рэвальвера, каб давяршыць усю карцiну. Выцягнуўшы рэвальвер, я проста падыграў iм. Так яно i атрымалася - я адзiн на адзiн з вiдавочна памiраючай жанчынай, трымаючы ў руках рэвальвер, з якога толькi што стралялi.

- А як наконт кулi, ад якой яна загiнула?

- Насечкi на кулях утвараюцца ад разьбы ў ствале зброi, якая пакiдае адмецiны на свiнцу. Куля, выпушчаная з гладкага ствала, не мае насечак.

- У якой жа зброi гладкiя ствалы? - спытаў камiсар.

- У самаробнай тыпу самапала. Такая зброя вельмi ненадзейная, але калi прыставiць яе блiзка да скуры ахвяры, можа аказацца даволi эфектыўнай. Тэрзбi выстралiў з рэвальвера, якi меркаваў пакласцi ў маю кабуру, верагодна, у падушку цi ў штосьцi iншае, адкуль ён мог выцягнуць кулю непашкоджанай. Потым ён уставiў гэтую самую кулю, ужо з насечкамi, у новую гiльзу i выстралiў ёю з самаробнай зброi проста ў сэрца Монiкi. У вынiку захавалiся ранейшыя насечкi, а новыя не дабавiлiся.

- А што, вадзiцель i санiтар "хуткай дапамогi" не пачулi стрэлу?

- Яны сядзелi спераду, бо пацыента суправаджаў лекар. Дзякуючы гэтай акалiчнасцi ён змог таксама прыбраць з грудзей Монiкi выбухное прыстасаванне. Мяркую, што, адкiнуўшы яго, ён схiлiўся над Монiкай i, заглушыўшы, наколькi гэта было магчыма, зброю, зрабiў адзiны стрэл, якi аказаўся смяротным. Не забывайце, што "хуткая дапамога", калi яна iмчыць у бальнiцу, - месца даволi шумнае - сiрэна раве ўвесь час, не сцiхаючы.

Яны заязджалi ў цэнтр Бостана, i Леапольд сказаў Флетчэру ехаць у гатэль каля...

- Але я ўсё ж не веру ў версiю наконт падмены рэвальвера, - запярэчыў прадстаўнiк пракурора. - Вы хочаце сказаць, што ён адшпiлiў кабуру, выцягнуў рэвальвер, паклаў замест яго iншы i вы нiчога не заўважылi?

- Я хачу сказаць, што гэта мог зрабiць чалавек адпаведнага тыпу спецыялiст, прафесiйны злодзей-кiшэннiк. Эстрадныя нумары ў выкананнi такiх спецыялiстаў часам можна бачыць у начных клубах цi па тэлебачаннi. Менавiта такiм чынам я здагадаўся, дзе яго можна адшукаць. Мы абтэлефанавалi ўсю Паўднёвую Калiфорнiю, пакуль знайшлi чалавека, якi быў знаёмы з Монiкай, а таксама ведаў, што яна сустракалася з нейкiм мужчынам па прозвiшчы Томсан, якi выступаў з нумарам, iмiтуючы кiшэннага злодзея. Мы патэлефанавалi iмпрэсарыо Томсана i даведалiся, што той некалькi вечароў на тыдзень выступае ў адным бостанскiм гатэлi, у якiм i жыве.

- А калi б яго нумар не прайшоў i вы злавiлi б яго за руку? Альбо ў вас пры сабе не было б зброi?

- Большасць дэтэктываў носяць пры сабе зброю, нават калi яны не на дзяжурстве. Калi б мяне там не было альбо Монiка i Тэрзбi не змаглi б атрымаць рэвальвер, яны б проста памянялi свой план. Тэрзбi, вiдаць, падаў сiгнал, калi паспяхова зрабiў падмену.

- Ну, вось i прыехалi, - сказаў Флетчэр. - Хадзем.

У гатэлi iх чакалi два супрацоўнiкi, прысланыя бостанскай палiцыяй. Усе разам яны ўзнялiся на лiфце ў нумар, здадзены на iмя Макса Томсана. Флетчэр пастукаў у дзверы, i, калi тыя адчынiлiся, з'явiўся знаёмы твар Фелiкса Тэрзбi. Вусоў ужо не было, але пальцы былi такiя, як заўважыў Iмi Фантэйн, тонкiя, як у хiрурга. Толькi гэта былi пальцы не лекара, а кiшэннiка.

- Мы забiраем вас на допыт, - сказаў Флетчэр, а супрацоўнiкi бостанскай палiцыi зрабiлi стандартныя папярэджаннi наконт яго юрыдычных правоў.

Тэрзбi зiрнуў на iх стомленымi вачыма i ўсмiхнуўся, пазнаўшы Леапольда.

- Яна гаварыла, што вы хваткi. Што вы як i палiцэйскi хваткi.

- Вам неабходна было забiваць яе?

- Не я зрабiў гэта. Я толькi трымаў зброю, а курок нацiснула яна сама. Усё рабiла яна сама. Я толькi падмянiў рэвальвер. Так яна вас ненавiдзела.

- Я ведаю, - цiха сказаў Леапольд, углядаючыся ў нешта ўдалечынi. - Але думаю, вiдаць, гэтак жа яна ненавiдзела i сябе.

Пераклад: Уладзiмiр Шчасны