El la vivo de esperantistoj

En la unuaj tagoj de Majo du kunlo#285;antoj kaj amikoj  #8213;  la juristo A#365;gusto Siksten kaj la kuracisto Leono Monblero #8213; devis disi#285;i je longa tempo. A#365;gusto devis transveturi en la urbon N., kie li ricevis la oficon de helpisto de profesoro #265;e la tiea universitato; Leono do restis sur la loko kaj intencis da#365;rigi tie #265;i sian medicinan praktikon #285;is la doktora ekzameno, al kiu li jam longe prepari#285;adis.

Ne facile estis disi#285;i al la junaj homoj, kiuj tre amis unu alian. Amba#365; inteligentaj kaj noblaj, amba#365; aldonitaj al siaj sciencaj laboroj, ili havis multajn komunajn punktojn kaj, dank' al la longeda#365;ra kunlo#285;ado, forte proksimi#285;is unu kun alia. Nur unu sola cirkonstanco, kaj nur en la lasta tempo, ilin iom disunuigis: tio #265;i estis malkonsento en la opinioj pri la disvasti#285;anta lingvo internacia Esperanto.

Flami#285;ema, movema kaj fortirebla, A#365;gusto fari#285;is varma adoranto de la nova ideo, kiu kvankam ne detiris lin de la #265;efa temo de lia vivo #8213; jurista scienco #8213; tamen tre influis je lia animo kaj multe dislar#285;igis lian spiritan horizonton. Leono do la#365; sia naturo estis multe pli malvarma kaj ne tiom prudenta, kiom obstina. Li jam longe signis al si la celon por la vivo kaj celadis al #285;i senlace, pedante kaj sukcese, kaj tial dekonduki lin de tiu #265;i vojo kien ajn flanken estus ne facile. Je la Esperantaj forlogi#285;oj kaj okupoj de sia amiko, A#365;gusto, li rigardis de alte, kiel je liberopensado, kaj restadis surda al #265;iuj liaj argumentoj kaj admonoj.

Pro tiu #265;i objekto inter la junaj homoj okazis e#265; iom da interpu#349;i#285;oj kaj ilia amikeco fari#285;is iom post iom pli malvarma.

#264;io tio #265;i tre #265;agrenadis A#365;guston, ne sole tial, ke li vere amis Leonon, sed #265;efamaniere tial, ke Monblero povus esti tre utila al la afero Esperanta. Li estis tre ri#265;a kaj ne sole ne avara, sed e#265;, kie li trovis bezona, tre malavara kaj mal#349;para. Por si mem li elspezadis tre malmulte, li kondukis vivon ekstreme modestan kaj, ricevante de siaj bienoj pli ol 100 000 frankoj da #265;iujara enspezo, estis kontenta de tre simpla nutra#309;o kaj de malgranda lo#285;ejeto duope kun A#365;gusto, kaj dume li kuracis #265;iujn senpage kaj e#265; donadis al malri#265;uloj siajn proprajn kuracilojn. Krom tio li ankora#365; anta#365; mallonge oferis 15 000 frankojn por la edukado de unu knabo, en kiu li trovis eminentajn matematikajn kapablojn.

A#365;gusto estis preska#365; malri#265;a kaj tial kompreneble li varme deziris altiri al la Ligo esperanta tian grandan kaj malavaran propra#309;ulon, kiel Leono; li e#265; ricevis en tiu #265;i senco la komision de unu persono, sed #285;is tiu #265;i tempo #265;iuj liaj penoj estis vanaj. Monblero moke ridetis je #265;iuj predikoj de A#365;gusto kaj la afero ne movi#285;is je unu pa#349;o.

En tiaj cirkonstancoj venis la tago de disi#285;o. La modesta havo de A#365;gusto, kiu konsistis je tri kvaronoj el libroj kaj kajeroj, estis jam pakita kaj kunmetita en la anta#365;#265;ambro, monaj kaj aliaj kalkuloj finitaj, kaj la du amikoj sidis anta#365; la lasta komuna taso da kafo, post kiu ili devis disi#285;i je longa tempo.

La bela, pala viza#285;o de A#365;gusto, kadrigita per delikataj vangharetoj, kun movemaj plenaj de vivo trajtoj kaj revemaj iom brulantaj brunaj okuloj, estis nun malklara kaj zorga. Leono anka#365; #349;ajnis per io premita. Liaj nigraj grandaj okuloj rigardis obstine en la tason kun ne eltrinkita kafo. La bruneta, klasike bela lia viza#285;o estis kvaza#365; kovretita per nubo kaj #349;ajnis tro serioza kaj solena.

En la #265;ambro iom da tempo re#285;is silento.

#8213; Leono! #8213; diris fine Siksten, direktante sian varman rigardon sur la kolegon.

#8213; Kio, mia amiko? #8213; levis la okulojn anka#365; Monblero.

#8213; Ni revidos nin kredeble ne balda#365;, kaj povas esti e#265; tre ne balda#365;… #264;u efektive vi pro nia anta#365;a amikeco multajara, ne plenumos mian varman peton #8213; ne ali#285;os al la Ligo esperanta!…

Monblero rekti#285;is, lia viza#285;o fari#285;is ankora#365; pli malluma.

 #8213; A#365;skultu, mia amiko! Al mi estas tre malgaje, ke, dirante al vi adia#365;, mi devas ankora#365; unu fojon respondi al vi per plena rifuzo… Sed vi min konas. Mi ne povas kaj ne volas esti jezuito. Mi ne povas fortiri#285;i per via freneza revo, kaj #349;ajni#285;i adoranto de tio, kion mi ne estimas, mi ne estas kapabla, e#265; pro via amikeco… Mi #265;iam estis kaj estos pozitiva… Mi dedi#265;is min al la medicino kaj sole al #285;i unu, kaj mi restos al #285;i fidela #285;is la #265;erko. Kiam mi finos miajn esplorojn de interesanta min malsano de tiea #265;i lando, mi transveturos Parizon kaj tie mi submetos min al ekzameno je medicina doktoro. Tie mi esperas efektivigi mian revon feli#265;igi la homaron per novaj rimedoj kontra#365; #285;iaj suferoj. Tio #265;i estas mia ideo, mia celo… Kaj kion do povus doni via Esperanto? #284;i fortirus min nur en flankon kaj malhelpus al mi plenumi mian sanktan devon anta#365; la homaro… Kio estas Esperanto? #8213; Tio #265;i dume estas revo, preska#365; #293;imero #8213; kaj revanto mi estos neniam. Povas esti, ke mi eraras, povas esti, ke via Zamenhof efektive eltrovis por la mondo novan Amerikon, sed dume mi #285;in ne vidas, kaj rapidi al blinda celo mi ne povas…

#8213; Kaj tio #265;i estas via lasta vorto?

#8213; La plej lasta. Vi komprenas, ke, fari#285;inte esperantisto, mi ne povus limi#285;i per sola lernado de vortaro kaj korespondado kun amikoj; mi devus uzi parton de mia energio por la propagando kaj por la apostola agado, sed tio #265;i, kiel mi jam diris, tute ne eniras en miajn planojn je la estonteco.

Seke kaj malgaje disi#285;is la amikoj. Siksten tuj ekveturis en N., Monblero do kun ia malluma energio profundi#285;is en siajn okupojn kaj penis pliforte elfroti el sia memoro la postesignojn de la lasta parolo kun A#365;gusto, al kiu li sentis nun nevolan simpation.

Tiel pasis du semajnoj.

Unu fojon, reveninte post tagman#285;o domen, Monblero ekvidis sur sia skribotablo leteron kaj je la lerta skribado de adreso li tuj ekkonis la manon de A#365;gusto. Liaj okuloj eklumi#285;is per #285;ojo, li febre dis#349;iris la paketon kaj avide sin prenis je la legado de #285;i, sed tuj de la unua linio lia viza#285;o mallumi#285;is, la brovoj kunmovi#285;is de #265;agreno kaj la letero malpene falis sur la tablon ne legita.

#284;i estis skribita en la lingvo internacia, kaj la obstina kuracisto, vidinte en tio #265;i preska#365; mokon je si kaj siaj konvinkoj, decidis ne legi #285;in, malgra#365; tio, ke la enhavo de la letero lin forte interesis.

Sed la cirkonstancoj rapide #349;an#285;i#285;is.

Vespere en tiu #265;i tago Monbleron vizitis unu de liaj konatoj #8213; juna matematikisto kaj esperantisto Raulo #264;ielson…

 #8213;

Sed tiu #265;i nova persono estas tiel rimarkinda, ke ni devas tie #265;i forlasi iom la komencitan fadenon de nia rakonto kaj haltigi sur la nova persono apartan atenton de niaj legantoj.

Siksten kaj Monblero estis ordinaraj tipoj de nia inteligenta junularo, #264;ielson do per siaj intelektualaj kaj moralaj ecoj staris je tuta kapo pli alte ol ili #265;iuj kaj posedis tian anta#365;vidon, kiu kune kun talento fortiri post si amason faras #265;iam apartecon de grandaj homoj, restigantaj post si memoron en malproksima idaro.

Alta, fleksebla kaj belkreska, kun neregula, sed karaktera, energia viza#285;o, kun fiera, ordonanta rigardo de brila #8213; nigraj, akraj kaj sa#285;aj okuloj, kun aristokratia teni#285;o kaj estetikaj manieroj, li posedis grandegan fizikan forton kaj ankora#365; pli rimarkindan forton de karaktero, kiun ne povis rompi nek la karesoj de la adorinta lin patrino, nek la severeco de liaj edukantoj, nek la dorlotantaj rigardoj de virinoj…

Li estis la filo de bonhavaj gepatroj, kiuj restigis por li ian kapitaleton, kiu donadis al li la eblecon vivi tute memstare. Por lukso li havis neniajn rimedojn, sed #285;in li ne bezonis. Donacita per grandaj kapabloj kaj plifruinta siajn lernejajn kaj universitatajn kolegojn, li ne ekiris tamen sur la ekbatita per la piedoj de aliaj vojo, kondukanta al la karjero. Li restadis #265;iam originala kaj sola. Malaltaj, facile atingeblaj celoj lin neniam altiris; lia maltrankvila animo celis #265;iam al la altaj idealoj, kiuj al aliaj #349;ajnis neplenumeblaj utopioj.

Ellernante en unu universitato la matematikajn kaj naturajn sciencojn, li subite forlogi#285;is per la propagandata de Flamariono ideo de interkomuniki#285;o de la tero kun la lo#285;antoj de Marso, kaj li jam estis preta komenci la propagandon de tutmonda ligo de popoloj al la efektivigo de tiu #265;i penso; sed tuj #265;e la unuaj pa#349;oj li estis haltigita per malgrandega je unua rigardo cirkonstanco, kiu tamen ekstaris serioze la#365;lar#285;e de lia vojo. #8213; Li sciis nur du e#365;ropajn lingvojn kaj dank' al tio #265;i la energie komencita afera korespondado tuj haltis mem.

#8213; Ho, kiel malproksimaj estas al ni la korespondoj kun Marso, #8213; ekkriis li unu fojon en atako de plej granda #265;agreno #8213; se ni #285;is nun ne povas kompreni unu alian!

Ne pensante longe, li decidis dedi#265;i du jarojn da laboro por la ellerno de la plej gravaj lingvoj e#365;ropaj. Kaj jen li kun propra al li energio prenas sin je la lingvoj, gramatikoj kaj vortaroj. Monotone iras la horoj de la laboro. La sa#285;o faras nenion, la fantazio kaj la kreemaj kapabloj estas subpremataj per la senfina #349;tuparo da sekaj, nelogikaj reguloj kaj per amasoj da esceptoj, #8213; sed #264;ielson sidas obstine kaj observas #265;ian pa#349;on de sia progresado. Li vidas en si ian malkapablecon, mallumi#285;on de siaj spiritaj fortoj, sed lia energio ne falas; li povas senti kompaton nur por aliaj, por si do mem li estas senkompata… Kaj jen en la tempo de tiaj okupoj al li unu fojon enfalas en la manojn malgranda bro#349;ureto de #348;lejer #8213; "Volap#252;k". #284;i estas la lingvo de l' mondo, la lingvo, en kiu povas kaj devas paroli #265;iuj popoloj de l' nordo kaj sudo, de l' oriento kaj okcidento. Tiu #265;i ideo, kiel klara stelo, lumigas lian spiriton. For lingvaro, for vortaroj!… Oni devas nur ellerni tiun #265;i lingvon kaj la problemo estos solvita, eltrovita estas la vojo por la korespondado de #265;iuj popoloj kun #265;ia mondo.

Kun duobla energio prenis sin #264;ielson je tiu #265;i nova afero, kiu devis fari grandegajn servojn al lia kara ideo. Sed e#265; la plej forta forlogi#285;o ne povis suba#265;eti lian sanan kritikan sencon. La malnatureco de l' Volap#252;k falis al li en la okulojn de la unuaj pa#349;oj de la okupoj, kaj #285;ia malbonsoneco ofendis la estetikan senton de #264;ielson, sed li ellernis #285;in pro la ideo, kiu en liaj okuloj estis #265;irka#365;ita per a#365;reolo de grandeco. Farante informi#285;ojn pri tio, kiel staras en la mondo la afero de Volap#252;k, li balda#365; eksciis, ke tiu #265;i lingvo kvankam havas multajn partianojn, sed ke al #285;i aperis forta kaj dan#285;era konkuranto, senigita de #265;iuj #285;iaj mankoj, ke tiu #265;i nova lingvo aperis #309;us sub la #265;ielo de Rusujo, kaj #285;ia nomo estas #8213; Esperanto. #264;ielson rapidis kompreneble konati#285;i kun tiu #265;i nova mirinda#309;o de la e#365;ropa civilizacio kaj estis ensor#265;ita per #285;i. En #285;i li vidis novan epokon de l' homaro kaj senturne dedi#265;is sin al la servado de #285;i.

 #8213; Lasu la mondon ekscii anta#365;e Esperanton, doni al la lasta vivon kaj rajton de regnaneco, kaj tiam oni povos alpa#349;i al la lingvo de Marso…

Tiamaniere la fantazia ideo degeneris en la alian, pli realan kaj atingeblan, al kiu li fordonis sin kun tuta sia energio. Lia neordinara naturo ne povis fortiri sin per kio ajn duone, kaj tial #264;ielson, fari#285;inte esperantisto, #309;etis #265;iujn anta#365;ajn aferojn kaj tute trempis sin en la propagandon de la lingvo internacia. Li komprenis, ke la propagando devis esti afero ne kabineta, sed societa, kaj tial li penadis akiri la plej diversajn kaj vastajn interligojn kaj konatecojn, kio, dank' al lia bela ekstera#309;o, elegantaj manieroj kaj viva, akra sa#285;o, estis afero facile atingebla. Estadante en la societoj kaj uzante #265;ian pretekston por transkonduki la paroladon sur sian amatan temon, li rapide konvinki#285;is, unue, ke la societo estas treege nemovema kaj pli facile sin fortiras per fortaj efektoj, ol per profundaj veroj, kaj due, ke tiu sama societo estas tute blinda, ke 9/10 de #285;i #285;is nun tute ne konas la ideon kaj indecon de la lingvo tutmonda kaj e#265; ne scias pri #285;ia ekzistado. Lin treege frapadis tiu cirkonstanco, ke, malgra#365; la okjara ekzistado de Esperanto, ofte e#265; kleraj homoj malfermadis la bu#349;ojn, a#365;dinte pri tio, ke ie estas ia lingvo, kiu servas por iaj interpopolaj komuniki#285;oj k.t.p.

Kaj li rapide alkonformi#285;is al tiuj #265;i aperoj.

Li komencis kondukadi la vivon tiel, ke li #265;ie kaj al #265;iuj faladu en la okulojn. Li vestadis sin tre elegante, sed #265;iam tre originale, portadis longajn harojn #285;is la #349;ultroj, grandan, lar#285;an #265;apelon kaj nazumon en dika testuda kadro, apogadis sin sur grandegan bran#265;oplenan bastonon kun ora butono, sur lia brusto briladis #265;iam hela esperanta stelo, li fumadis bonegajn cigarojn, paroladis #265;iam kura#285;e kaj la#365;te, kaj en stratoj, teatroj k.t.p. li aperadis #265;iam kun kiu ajn el esperantistoj, por publike paroladi en la lingvo internacia. Lia aperado en kiu ajn urbo elvokadis tuj multajn famojn kaj demandojn, kaj tuj traporti#285;adis la sciigo, ke tia stranga persono estas esperantisto, apostolo de la nova internacia lingvo, ke li estas tre sa#285;a kaj aminda, volonte donas al #265;iuj instrukciojn kaj gvidojn, estas bone alprenita en unuaj salonoj de la urbo, sed ne abomenadas butikon de vianda#309;isto a#365; metiejon de botisto k.t.p. k.t.p.

Tiamaniere li rapide akiradis gloron kaj malkovradis al multaj la okulojn sur la disvastigatan de li aferon. Sed #265;ion tion #265;i li faradis preska#365; pasante, lasante civilizadi la amason al siaj helpistoj, kiujn li kreadis #265;ie facile el varmegaj kaj plej lertaj siaj adorantoj; li do mem prenadis sub sian personan favoron nur homojn tre influajn kaj per kio ajn tre gravajn por la afero: redaktorojn de gazetoj, amatajn de publiko verkistojn, popularajn artistojn, malavarajn ri#265;ulojn k.t.p. Havante altan talenton gvidi amason, li povadis konduki la aferon tiel, ke la signita per li ofero neniom forglitadis el liaj manoj.

Ni rimarku, ke li mem paroladis tre malmulte kaj neniam lacigadis la a#365;skultantojn per longaj predikoj pri la lingvo; kun propra al sola li akreco li kaptadis, a#365; e#265; nevideble subpreparadis oportunan minuton kaj per mallongaj, flamaj kaj inspiritaj vortoj batadis je plej senteblaj kordoj de la a#365;skultantoj, kaj lia parolo neniam faradis maltrafon. Al tio #265;i li neniam ripeti#285;adis; lia parolo neniam havadis kion ajn #349;ablonan, sed #265;iam estadis tre sa#285;e alagordita al la cirkonstancoj #8213; kaj en tio #265;i konsistis #285;ia tuta forto.

Ankora#365; unu rimarko. #264;ielson tre profunde konis la naturon de l' homo kaj komprenis la signifon de eksteraj formuloj kaj ceremonioj, kaj tial li enkondukis unu moron kaj severe observadis plenumon de #285;i #8213; moron salutadi unu alian per la vortoj: "#264;u vi esperas"? #8213; "Jes, mi esperas." #8213; #265;e renkonto, kaj: "Esperu"! #8213; "Jes, mi esperos" #8213; anstata#365; adia#365;. Li tre koleradis, se esperantistoj ne plenumadis tiun #265;i moron, dank' al kiu ili pli facile proksimi#285;is unu kun alia.

Tia estis la persono #264;ielson kaj tiaj estis liaj laboroj.

Pasis #265;irka#365; dek jaroj, kaj en E#365;ropo, dank' al liaj zorgoj, krei#285;is multaj kluboj kaj esperantaj societoj kaj la nombro de esperantistoj altiritaj de li al la afero kalkulis sin jam je dekoj kaj centoj da miloj. Lo#285;ante en nia urbo jam #265;irka#365; unu jaro, kie li proponadis krei #265;efan esperantan klubon, li ne senfundamente turnis sian atenton sur la ri#265;an kuraciston Monbleron, sed tiu, kiel tuj konsideris #264;ielson, postulis longeda#365;ran kaj tre metodan flegon, kaj tial li estis donita en zorgadon al sia kunlo#285;anto, varma esperantisto Siksten. Sed en tiu #265;i fojo #264;ielson faris grandan maltrafon, #265;ar tiu #265;i elekto montri#285;is tute ne prospera. La afero de l' propagando ne sole ne movi#285;is anta#365;en, sed e#265; Monblero kun grandi#285;anta malpacienco a#365;skultadis la longajn parolojn de sia kunlo#285;anto kaj anstata#365; respondo silente malproksimi#285;adis sian #265;ambron…

Kaj jen nun tiu #265;i granda esperantisto vizitis nian kuraciston.

#8213;

La parolado kelkan tempon turnadis sin sur interesaj por amba#365; interparolantoj cirkonstancoj de la vivo, kiam #264;ielson demandis Monbleron, #265;u li ne ricevis kiajn ajn sciojn pri Siksten, kiu #285;is nun nenion komunikis al li pri sia nova vivo.

#8213; Tie #265;i estas io #8213; montris la mastro malpene per mano la malkovritan leteron, ku#349;antan sur la tablo, #8213; kia strangulo, li persekutas min e#265; nun kun sia lingvo internacia, al kiu mi sentas nenian simpation… Mi e#265; ne legis #285;in… mi ne volas.

La gasto per grandaj okuloj ekrigardis la interparolanton; li ne supozis e#265;, ke la propagando de Siksten povis doni tiajn plorindajn rezultatojn.

#8213; Tiel, vi e#265; ne legis #285;in? Oni povus ekpensi, ke vin tre malmulte interesas la sorto de via amiko… Se vi al mi permesos, mi rigardos tiun #265;i leteron: povas esti, ke en #285;i ni trovos kion ajn atentindan.

#8213; Ho, mi konsentas… Esperanto #8213; tio #265;i estas via specialeco.

#264;ielson profundi#285;is en la legadon de la letero, dum la mastro per grandaj pa#349;oj mezuradis la #265;ambron.

#8213; Ba! tie #265;i la afero tu#349;as persone vin, se vi volas, #8213; ekkriis gaje la esperantisto, interrompante la legadon #8213; tie #265;i estas parolo pri ia bela juna virino, videble via konata!…

Kiel do vi povis preterlasi tian leteron?

#8213; Pri kia virino? #8213; haltis mirigite Monblero.

#8213; Jen vi vidas. A#365;skultu: mi tradukos al vi tiun #265;i leteron; #285;i estas tre interesa kaj mi e#265; ne atendis tian talenton #265;e nia komuna amiko… #8213; kaj #264;ielson komencis traduki la leteron, kies enhavo montri#285;is sekvanta:

"Kara amiko!

Pri mia vivo en N. mi nenion al vi komunikos, #265;ar mi jam duan semajnon pasigas en somerlo#285;o en interspaco de #265;irka#365; dek kilometroj de tiu #265;i urbo. Alveturinte en N., mi anta#365; #265;io faris vizitojn al la tieaj #265;i esperantistoj, en la nombro de kiuj mi renkontis certan sinjoron Marei, malnovan amikon de juneco de mia mortinta patro, kaj nun bonhavan tiean #265;i bienhavanton, alveturintan en N. por kelka tempo kun tuta sia familio. Malfacile estas priskribi al vi, kian bonkoran akcepton mi renkontis en lia domo. Mi estis treege karesita de la mastro kaj prezentita tuj al #265;iuj membroj de lia familio, invitita en tiu sama tago al tagman#285;o, poste al balo, donita de sinjoro Marei al liaj amikoj N #8213; aj, poste mi devis doni la vorton #265;iutage vizitadi ilin, al tag #8213; , a#365; vesperman#285;o, kaj fine sinjoro Marei, elveturante sian bienon, proponis al mi veturi kune kun li je kelkaj semajnoj kaj ripozi en lia domo, #265;ar miaj universitataj okupoj estos komencitaj ankora#365; ne balda#365;. Kompreneble, mi ne povis rifuzi al la bonkora mastro, kaj jen #8213; mi spiradas nun per belega aero, saturita de bonodoro de rozoj; rajdadas a#365; na#285;adas per #349;ipeto, dorlotadas min en malvarmeta ombro de ka#349;tanoj kaj cipresoj, #265;asadas, #285;uadas la vivon kaj #265;irka#365;flirtadas… Jes, mi #265;irka#365;flirtas, #265;ar estas kiun #265;irka#365;flirti, estas por kiu perdi la kapon… Vi devas scii, ke la familio de sinjoro Marei, krom li mem kaj lia edzino, tre respektinda kaj simpatia sinjorino, estas ankora#365; kunmetita el du filinoj, dekdu #8213; jara filo, alveturinta domen al libertempo, kaj malproksima parencino de s #8213; rino Marei, ia fra#365;lino Izabelo Kartu#349;, bonega legistino kaj ne simpla muzikistino. Amba#365; filinoj de s-ro Marei estas jam granda#285;aj fra#365;linoj kaj amba#365; tiel belegaj, ke malofte prosperas renkonti ion similan. La pli maljuna de ili, Karolino, alta, bontalia nigraharulino, kun ri#265;ega velura harligo, kun mirindaj seriozaj, plenaj de profunda esprimo okuloj, #349;ajnas al mi diino de la beleco, per ia miro transportita al ni el la mondo de la klasika antikveco. #348;i estas #265;iam kvieta, majesta kaj kvaza#365; enpensa; #349;i ridas malofte, sed se sur #349;iaj mirindaj lipoj aperas rideto, tiam vi vidas en #285;i tiom da sor#265;anta #265;armo, ke la nova paradizo malkovri#285;as anta#365; vi… La pli juna, Elizo, estas anka#365; belega ekzista#309;o, sed iom de alia speco #8213; kaj mi diros al vi sub la plej granda sekreto #8213; #349;i tre al mi pla#265;as. Tiu #265;i estas de la plej pura sango francino, mallumhara, mallumokula, petola kiel diableto, #265;iam gaja, sprita kiel Hejne, viviganta tutan nian societon, kies #265;iuj membroj vice estadas celo al #349;iaj #349;ercoj. Kompreneble ricevas anka#365; mi, kaj, se vi volas, pli multe ol aliaj, sed je tiu #265;i belulineto ne estas eble koleri… Kio do tu#349;as la fra#365;linon Kartu#349;, #349;i ludas en nia rondeto duagradan rolon. #348;i estas ne tre bela, vespere okupadas nin per deklamado a#365; muziko, akompanadas nin en promenadoj kaj ne pli… Mi treege disskribi#285;is kaj mi sentas, ke jam longe estus tempo fini la leteron, sed mi ne povas silenti pri unu cirkonstanco, tu#349;anta persone vin. Anta#365; nelonge vespere, kiam ni, t.e. mi kaj fr #8213; ino Karolino, sidis en la#365;bo kaj rigardis sur plateto gajan kuradon de la juna gimnaziisto kaj du aliaj fra#365;linoj, Karolino komencis demandadi min pri mia anta#365;a vivo kaj miaj konatoj. #264;e elnomo de miaj amikoj venis la vico anka#365; al vi kaj, apena#365; mi komencis priskribadi vian ekstera#309;on, #349;i fari#285;is tre serioza kaj atenta kaj e#265;, interrompinte mian rakonton, postulis de mi la pli precizajn montrojn pri via figuro. De tio #265;i mi konkludis, ke vi estas kvaza#365; al #349;i konata, kaj, interesita pri tio #265;i, mi e#265; decidis demandi #349;in, de kie #349;i povas vin koni. Karolino iom balbutis, sed fine diris, ke anta#365; du jaroj #349;i, estinte kun la patrino por maraj banoj en Nicco, renkontis tie junan komencantan kuraciston, kiu turnis sur sin #349;ian atenton kaj kiu la#365; sia ekstera#309;o estis tre simila al tiu, kian mi priskribis al #349;i vin. Pli mi nenion de #349;i scii#285;is, sed anka#365; tio #265;i, mi pensas, al vi estos sufi#265;e interesa.

Jen, amiko, kiel neatendite la sorto ridetis al mi kaj kiel agrable mi pasigas la tempon. Respondu al mi, mi petas, pli rapide, kion oni a#365;das #265;e vi bonan, kiel vi vivas kaj kiel iras viaj okupoj. Mi #265;irka#365;prenas vin, #8213; amanta via amiko A. Siksten."

Tiu #265;i letero faris efektive ian impreson sur Monbleron. Kiam #264;ielson finis sian tradukon, Leono sidis ankora#365; iom da tempo en profunda enpenseco, direktinte la okulojn en nedifinitan malproksima#309;on. Fine li ekkonscii#285;is kaj, rimarkinte sur si akran rigardon de sia gasto, tre konfuzi#285;is kaj ru#285;i#285;is.

La gasto levi#285;is kaj komencis diri adia#365;.

 #8213; Nu kiel, #265;u vi ne volas doni al mi tiun #265;i leteron, se #285;i estas al vi ne bezona? #8213; demandis li kvaza#365; okaze, premante la manon de la kuracisto.

 #8213; N-n-e, #285;i restu… povas esti, ke mi anka#365; trarigardos #285;in en libera tempo #8213; ekmurmuris tiu ree konfuzi#285;ante.

Facila rideto trakuris sur la anguloj de lipoj de #264;ielson, sed la mastro #285;in ne rimarkis kaj la junaj homoj disi#285;is.

Ankora#365; longe post la eliro de l' gasto la kuracisto ne povis liberi#285;i de #265;irka#365;kaptinta lin revo. Rememori#285;is al li la tempo, pasigita anta#365; du jaroj en Nicco kaj rememori#285;is efektive vidita tie juna fra#365;lineto, frapinta lin per sia klasika beleco. Tiun #265;i fra#365;lineton li vidis iom da fojoj, akompanatan de maljuna kaj severa sinjorino; iom da fojoj liaj okuloj renkontadis la okulojn de la juna fra#365;lino kaj en la direktita sur lin #349;ia rigardo li legis ion simpatiantan kaj en tiu sama tempo kura#285;igantan kaj ser#265;is jam oportunan okazon, por esti prezentita al la juna virino, sed tia okazo longe ne aperis, kaj jen subite amba#365; virinoj malaperis. La#365; la faritaj informi#285;oj ili elveturis sudon de Italujo kaj de tiu tempo jam ne renkonti#285;is sur lia vojo de vivo.

#264;io tio #265;i estis anta#365; longe kaj pasis senrevenonte, sed Monblero sentis, ke tiu #265;i renkonto ne restis, kiel centoj da aliaj, por li senpostesigna. La figuro de la belega nekonatulino ial tre obstine restadis viva en lia memoro kaj revivi#285;adis ne unu fojon anta#365; li en la horoj de lia malgaja humoro, kiam li pli akre, ol ordinare, sentadis ian sopiron de la soleco.

Kaj jen tiu #265;i simpatia figuro nun ree aperas anta#365; li kaj reaperas lumigita per neatendita lumo: tiu #265;i virino, montri#285;as, rimarkis lin, komencantan kuraciston; kaj anka#365;, kiel li mem, konservis lian figuron en sia memoro… Ke tiu #265;i Karolino estas tiu sama juna banulino, kiun li renkontis en Nicco, ne povis esti ia dubo. #264;iuj #349;iaj ecoj, prezentitaj en la letero de Siksten, jesigis tiun #265;i konvinkon. Sed se tio #265;i estas tiel #8213; lia unua renkonto kun #349;i, povas esti, ne estis por li la lasta en la vivo… La sorto ankora#365; povas ilin kunpu#349;i kaj proksimigi…

Tiaj pli malpli estis post la eliro de #264;ielson la revoj de la juna kuracisto, kies animo malgra#365; la fortiro per sciencoj, konservis multon da juna virga kaj poezia fajro. Malgra#365; tamen #265;io tio #265;i, li al Siksten ne respondis. En la komenco detenis lin fiereco ofendita per la esperanta teksto de la letero, kaj poste la tempo kaj la laboroj iom post iom reglatigis la impreson de la ricevitaj komunikoj #8213; kaj la vivo ree ekfluis en la anta#365;a ordo.

Pasis ankora#365; unu semajno kaj Monblero ree trovis sur la tablo ampleksan leteron, adresitan per konata al li mano de A#365;gusto. En tiu #265;i fojo la scivoleco estis tiel forta, ke li, ne atendante la tradukinton, mem kun "Universala Vortaro" en la manoj komencis vorto post vorto konati#285;i kun la enhavo de la letero.

En la dua letero la amiko sciigis al li inter cetera la sekvanton: Hiera#365; ni en granda societo da rajdantoj faris vetureton en arbareton, ku#349;antan je kvar kilometroj de la bieno de s-ro Marei. La vetero estis belega. La profunda blua #265;ielo estis semita de graciaj amasumaj nuboj, la ala#365;doj pepadis super la kampoj, alte en aero na#285;adis longaflugilaj cikonioj, maldekstre de la vojo sin tiris profunda kavo, sur kies fundo kuras rapida rivereto, faranta kelkajn artajn lagetojn kun verdaj digoj kaj eterne murmurantaj muelejoj. Apud la turno la vojo fari#285;is pli malvasta kaj dank' al tio #265;i nia societo, kiu rajdis la tutan tempon per rapida troto, distiri#285;is; mi montri#285;is en la nombro de la lastaj rajdintoj kaj ekaperis apud Karolino, kiu rajdis sur tre maltrankvila #265;evalo kaj devis konstante #285;in detenadi. Iom da tempo ni rajdis silente, sed, alveturante al la arbareto, mia akompanantino ekrigardis min subite. (Ho, kiel bela #349;i estis en tiu #265;i tempo: la veturado sur la obstina #265;evalo #349;in tre ekvarmigis; la delikataj #349;iaj truoj de l' nazo ektremadis kaj disblovi#285;adis, sur la vangojn elpa#349;is hela purpuro, kaj la okuloj bruladis de tia fajro, kian mi #285;is nun #265;e #349;i ne vidis.)

#8213; Kio do, s-ro Siksten #8213; turnis #349;i sin subite al mi kun demando #8213; #265;u respondis al vi ion via amiko?

(Mi devas tie #265;i konfesi al vi, amikego, ke mi trababilis al #349;i pri #265;io, kion mi komunikis al vi en la estinta letero. Karolino estas, kvaza#365;, pli malka#349;ema por mi, ol por #265;iuj siaj parencoj, kaj mi #285;uas ial ian apartan favorecon; povas esti, ke mi eraras, sed vi komprenas, ke mensogi al #349;i estas al mi tre nefacile kaj nelerte.)

#8213; Ne #8213; mi respondis #8213; #285;is tiu #265;i tempo mi ne ricevis de li unu vorton.

#8213; Nebona do estas via amiko #8213; rimarkis #349;i, malaltigante la vo#265;on. #8213; (Vi efektive povus, skribi al mi kvankam iom da linioj!) #8213; Li tro rapide forgesas siajn konatojn #8213; aldonis #349;i kaj en #349;ia vo#265;o eksonis malgaja noteto. #8213; Al kiu rilatis tiu #265;i vorto #8213; siajn #8213; al mi, a#365; al #349;i mem #8213; certe mi ne povas al vi diri"…

Kiam post kelkaj tagoj al Monblero alvenis #264;ielson, li eksciis, ke la dua letero de Siksten estas jam longe tradukita, tralegita kaj e#265; estas alsendita respondo al A#365;gusto.

Je l' ka#365;zo de tiu #265;i respondo Monblero ricevis ree sekvantajn iom ekscitintajn lin liniojn. #8213; "Mi kore dankas vin, amikego, por via letero, kiu vivigis en mi la memoron pri niaj amikaj interligoj kaj la jaroj, travivitaj sub unu tegmento, sed… tiu #265;i letero perdi#285;as vane #8213; ne por mi, kompreneble, ho ne, ne! sed por #349;i… vi scias, pri kiu mi parolas… #348;i #8213; sed ne #349;i sola, sed anka#365; tuta la domo de s-ro Marei #8213; estas varmegaj esperantistoj. Tie #265;i neniu parolas alie, krom nur en esperanto, kaj la tuta korespondado, kun kiu nur oni povas, iradas en nia lingvo. Karolino estas, se vi volas, pli pedanta rilate tion #265;i, ol #265;iuj tieuloj; #349;i ofte paroladis, ke #285;is tiu tempo, #285;is nia lingvo ricevos en la civilizita mondo forton de ekzistado, #285;iaj predikistoj devas ne ellasi plej malgrandan okazon, por pruvi al la publiko #285;ian utilecon kaj belecon kaj, kie oni devas, ili oferu e#265; por #285;ia utilo sian hejman lingvon, #265;ar tiu #265;i ofero estos tempa kaj #285;iaj fruktoj #8213; eternaj. Kompreneble, ke mi, priskribante al #349;i vin, #8213; kaj #349;i demandas min tre ofte kaj interesi#285;as pri #265;ia bagatelo pri vi #8213; hipokritis kaj priskribis vin, kiel varmegan esperantiston. Post tio #265;i kompreneble mi ne povis montri al #349;i vian leteron, nek e#265; konfesi pri #285;ia ricevo #8213; alie mi tute malaltigus vin en #349;iaj okuloj"…

En fino de la letero staris la sekvanto: #8213; "#264;e ni tre ofte estadas gastoj #8213; najbaraj bienhavantoj kun la familioj kaj junaj homoj el la urbo. En la nombro de la lastaj komencis vizitadi nin tre ofte juna Pariza artisto #308;an #308;oli, homo tre klera, bela, salona kaj pursanga esperantisto. Li tre malka#349;ite #265;irka#365;flirtas Karolinon kaj malfacile estas diri #8213; #265;u kun sukceso, a#365; sen #285;i. Se #285;is nun li ne atingis ankora#365; la plenan sukceson, kiu scias, kio povas okazi en estonteco!… #264;ar el via letero mi vidas, ke Karolino estas al vi, kiel mi anka#365; esperis, ne tute seninteresa, mi konsilus kvankam per kio ajn sciigi pri si (plej bone, kompreneble, per letero.)… Preska#365; #265;iutage, kiam ni renkontas nin kun #349;i en la gasto#265;ambro en anta#365;tagman#285;a tempo, #349;i salutas min per tia ekzamenanta rigardo, en kia mi klare legadas unu kaj tiun saman demandon: #264;u skribis ion via amiko? #8213; Kaj jen #285;is nun mi devas delasi la okulojn, kvaza#365; mi per io ekkulpi#285;is anta#365; #349;i"…

#264;iun vesperon komencante de tiu tago, en kiu estis ricevita tiu #265;i letero, Monblero pasigis en forta ekscito, preska#365; en maltrankvilo. #284;is la profunda nokto en lia kabineto sonadis surda egalmezura frapado de liaj pa#349;oj. Kiu vidus lin en tiuj minutoj, venus al la neevitebla konkludo, ke en la fiera kaj obstina koro de la juna kuracisto fari#285;as surda batalo de sentoj, decidi#285;as serioza demando #8213; #265;u humili#285;i al la cirkonstancoj, a#365; defendi siajn konvinkojn, kaj kun ili sian nedependecon. Sed videble fine la unua duono de tiu #265;i problemo venkis, #265;ar en la sekvanta mateno #264;ielson estis tre agrable mirigita per la vizito de Leono kaj lia propono ali#285;i al la Ligo Esperanta.

#264;ielson kompreneble akceptis lin kun eletenditaj brakoj.

#8213; Vi devas, kara amiko, #8213; klarigadis li al la kuracisto, doni vian "promeson" kaj deprenadi #285;in de aliaj, kie nur prezentos sin la ebleco. Por eniri la Ligon, vi devas aboni nian gazeton "Lingvo Internacia" kaj la "Bibliotekon"; kiel ekstera signo servu al vi stelo sur la brusto kaj malka#349;ita parolado en esperanto kun #265;iuj kvankam kiom ajn sciantaj nian lingvon. Nun jam estas la tempo, kiam por esperantisto estas bezona ne sole teoria konati#285;o kun nia lingvo, sed anka#365; plej plena praktika scio de #285;i. En nia do lingvo vi komencu tuj la plej vastan komuniki#285;adon kun esperantistoj de #265;iuj landoj kaj popoloj, kvankam e#265; sciataj al vi nur el nomaroj de esperantistoj; krom tio #265;i mi konsilus al vi komuniki#285;adi per nekovritaj leteroj kun noto en la lingvo de la adresato, ke la letero estas skribita en la lingvo internacia. La pli gravajn de ricevataj de vi leteroj vi povos lokadi en kiajn ajn de e#365;ropaj gazetoj anka#365; kun notoj, ke viaj korespondoj estas prenitaj el la interkomuniki#285;ado de du esperantistoj. Al #265;iuj esperantistoj, de kia ajn stato ili estus, #265;e ni estas akceptite montri apartan gastamon kaj favoron, #265;ar nia afero ne limi#285;as nur per la akceptado de unu simbola lingvo, sed #265;efamaniere dekonduki#285;as al frata proksimi#285;o de homoj, disunuigataj per la spaco, lingvo, religio, nacieco k.c.

Jen estas en #265;efaj strekoj viaj plej unuaj estontaj #349;uldoj; kio do tu#349;as la esencon de la afero #8213; #265;ar #265;io dirita anta#365;e rilatas pli al la eksteraj aperoj de nia afero #8213; mi konsilus aran#285;i#285;i tiel, ke la#365; ebleco #265;ia apero de via vivo konsentu kun la spirito de Esperanto, la#365; ebleco #265;iam kaj #265;ie faradu subtenon al nia afero, subtenon moralan kaj la#365; mezuro da fortoj anka#365; materialan. Mi diras #8213; la#365; ebleco #8213; #265;ar mi scias la malfortan flankon de la homa animo. Ne #265;iuj povas, kiel mi, forgesi, ke ili estas homoj, infanoj de ia lando, epoko, de ia sistemo da moroj, tradicioj, religiaj konvinkoj k.c., kaj memori nur, ke ili estas esperantistoj. Tia fortiriteco per la ideo kaj dedi#265;o de si tuta al la servado al #285;i estas atingebla ne al #265;iuj kaj tial mi kutimis postuladi de homoj nur la eblan al ili… Tiamaniere, se la montritaj kondi#265;oj ne estos al vi tro #349;ar#285;aj, tiam mi en la nomo de la tuta Ligo Esperanta varme premas vian manon kaj, alprenante vin en niajn fratajn #265;irka#365;prenojn, rapidos sciigi pri tio #265;i nian #265;efon."

Forta premo de la mano estis elokventa respondo de la flanko de Monblero. Ne pasis ankora#365; de tiu tempo du semajnoj, kaj nian kuraciston oni povus jam nomi finita esperantisto. La subtenata de li komuniki#285;ado kun Siksten ekflamigadis en li ian neklaran sed fortan senton, similan je amo, #309;aluzo kaj malespero kune. Lia tuta esenco rapidis en la familion de s-ro Marei, al Karolino, kiu, kiel idealo, kreita per sola lia fantazio, #349;ajnis al li e#265; multe pli bona, ol en la priskriboj de A#365;gusto; sed la nefidado je siaj fortoj rilate Esperanton (li #285;is nun estis malkontenta je siaj progresoj) kaj la timo esti konfuzita per tia forta konkuranto kian li imagadis al si la belan esperantiston #308;oli, konstante haltigadis liajn atencojn kaj devigadis lin kun duobla energio perfektigadi en si la lingvon kaj la sentojn de Esperanto.

Sed fine la kaliko estis transplenigita. En la mezo de Julio Monblero ricevis de la juristo ampleksan leteron, en kiu li inter cetera ellegis la sekvanton:

"Vi scias kompreneble el la gazetoj, ke en la nuna somero #265;e ni en N. estas malfermita higiena ekspozicio. Dank' al la granda kunveturo al ni el diversaj regnoj de profesiistoj, industriistoj, kuracistoj, homoj suferantaj je diversaj malsanoj, a#365; altiritaj per aliaj celoj, nia ekspozicio havas perfekte internacian karakteron kaj prezentas tre vivan kaj multkoloran pentra#309;on da tipoj, kostumoj kaj #309;argonoj. Tiun do cirkonstancon jen ekuzis, la#365; la ideo de Karolino, s-ro Marei por la propagando de nia afero en neestinte granda skalo. Dank' al la proksima konateco kun la administratoroj de la ekspozicio, en la unua tago de la dua sezono de #285;i la #265;efa salono estis donita al la dispono de s-ro Marei, kiu aran#285;is en #285;i seanson kaj poste balon de esperantistoj. #264;iuj elspezoj fari#285;is je la rimedoj de s-ro Marei; dekoracian parton administradis s-ro #308;oli, sed la animo de tiu #265;i entrepreno estis kompreneble Karolino.

La soleno prosperis belege. Kvankam la biletoj estis disdonitaj kun granda elektemeco, sed tiel multe estis da volantaj, ke la plej granda salono de la ekspozicio ne povis enspaci #265;iujn scivolajn. La soleno malfermi#285;is per la himno "Espero", plenumita de du #293;oroj kaj granda orkestro, dismetitaj sur la balkono, sub la marmora busto de la kreinto de Esperanto. Poste s-ro Marei eklegis mallongan, sed hele pripentritan historion de nia lingvo kaj de la unuaj esperantistoj s-roj Zamenhof, Trompeter k.c. Poste ia tenoro ekkantis kun akompano de la orkestro belegan arion de Zibel el Fa#365;sto; poste fr #8213; ino Kartu#349; ekdeklamis iom da fragmentoj el Demono kaj Miltono… Sed mi ne priskribados al vi la tutan programon de la seanso, #265;ar dank' al la stenografio #265;iuj gazetoj en la sekvanta tago ripetis #265;ion tion #265;i kun plej plena precizeco. Mi diros nur, ke la teksto de #265;io legita kaj kantita kun la traduko en diversaj e#365;ropaj lingvoj estis senkalkule disdonata al la volanta publiko, dank' al kio tie #265;io kaj al #265;iuj estis komprenebla… La fino inde kronis la belege ekpensitan de Karolino aferon. Kiam en la lasta numero du #293;oroj kaj orkestro ree okupis siajn lokojn anta#365; la busto de la kreinto de nia lingvo, sub la multkolora tendo el vivaj, malsekigataj per fontanoj, kreska#309;oj kaj floroj, #8213; la ekelektrigita per #265;io anta#365;ira publiko, malgra#365; ke duono konsistis el homoj, nededi#265;itaj ankora#365; en nian aferon, per konsenta, plena de ravo #293;oro ekkantis la himnon "Espero" kaj ekmontris tian animitecon, tian altan moralan humoron, ke en multaj okuloj ekbrilis briliantoj de larmoj de #285;ojo kaj kortu#349;eco. La homoj, fremdaj #285;is tiu #265;i tempo unu al alia, premadis al si la manojn, #309;eti#285;adis reciproke en #265;irka#365;prenojn; multaj tuj tie #265;i butonumadis al sia brusto la esperantajn stelojn; multaj portadis al la iniciatoro de la soleno #8213; s-ro Marei #8213; siajn oferojn por nia afero… Elizo kaj Karolino, superante #265;iujn fra#365;linojn per sia beleco kaj gracieco, kun ensor#265;antaj ridetoj alprenadis #265;iujn tiujn #265;i alportojn kaj tuj tie #265;i disdonadis al la novaj esperantistoj la stelojn, ringojn, esperantajn #265;irka#365;manojn, verdajn bandojn k.c. Entute tio #265;i estis majesta, levanta spiriton pentra#309;o, al kia similan mi #285;is nun ne vidis… Vespere en tiu #265;i sama salono estis granda balo. La#365; pli anta#365;e verkita programo la plimulto da esperantistoj kaj esperantistinoj aperis en diversaj naciaj kostumoj. Belege estis vidi la porti#285;intajn en la ondoj de la muziko parojn, kunmetitajn el la reprezentantoj kaj reprezentantinoj de la klasika Italujo, floranta Hispanujo, severa Norvegujo, mirinda Hindujo, militema Germanujo, varmega Egiptujo, majesta Rusujo k.c. #8213; sed por vi, mia amiko, la #265;efa konsistas en la sekvanto.

Karolino estis vestita kiel korsikanino; tiu #265;i kostumo tiel estis konforma al #349;ia klasika belega profilo, ke #349;i decide superis #265;iujn atendojn. #308;an #308;oli la tutan vesperon #265;irka#365;flirtadis #349;in kaj kondukadis sian aferon tiel malka#349;ite, ke li turnis sur sin universalan atenton. Kio tu#349;as Karolinon, #349;ia konduto (mi tutan tempon observadis #349;in) estis treege enigma. Ne forigante de si #308;anon, #349;i tamen ne #349;ajnis tute kontenta de li kaj #265;iam kvaza#365; atendadis iun a#365; ion. En la komenco de la dua duono de la balo, post la granda internacia kontra#365;danco, #349;i fari#285;is tre serioza kaj enpensa. Ekuzinte pa#365;zon inter la dancoj, mi, movata per scivoleco, nerimarkeble alproksimi#285;is al #349;i kaj demandante ekrigardis en #349;iajn okulojn #8213; kaj en tiuj #265;i belegaj okuloj mi ellegis alarmon.

#8213; Ni iru en la bluan kabineton #8213; diris #349;i al mi murmurete #8213; mi devas fari al vi gravan komunikon…

Mi humile sekvis post #349;i. Kiam ni okupis liberan kanapon, #349;i timeme rerigardis #265;irka#365;e kaj, fleksi#285;inte al sama mia orelo, ekmurmuretis.

#8213; #264;u vi scias, s-ro Siksten, #308;oli #309;us, en la tempo de la lasta kontra#365;danco proponis al mi sian koron kaj manon…

#8213; Mi preska#365; sciis tion #265;i #8213; respondis mi, penante #349;ajni trankvila. #8213; Sed kio do el tio #265;i sekvas?

#8213; Mi dezirus scii vian opinion pri tio #265;i.

#8213; Mian opinion? #8213; respondis mi sen #285;eno #8213; mia opinio estas tia, ke, se vi demandas mian opinion, sekve vi lin ne amas kaj sekve vi devas al li rifuzi.

Karolino rigardis sur min el post la ventumilo per tia rigardo, kvaza#365; #349;i penis difini, #265;u miaj vortoj estis nur logika silogismo, a#365; rezultato de ia malica celo.

#8213; S-ro #308;oli #8213; diris #349;i #8213; prezentas belegan partion en #265;iuj rilatoj kaj, se mi turnas min al via opinio t.e. la#365; via esprimo, se mi… #349;anceli#285;as #8213; #285;i estas kulpo de unu bone konata al vi persono, kiu, malgra#365; #265;io, min #285;is nun… tre interesas… Mi promesis al s-ro #308;oli doni lastan respondon #285;uste post semajno de hodia#365;a balo, kaj nun… mi devas per tia a#365; alia maniero ekzameni… miajn sentojn… al tiu… al via amiko…

Sed en tiu #265;i loko nia parolado estis interrompita per ia eleganta esperantisto, subkurinta al Karolino kun invito al rondo de valso…"

Por Monblero tio #265;i estis tro multa. Flamigadata per la sciigoj de Siksten, li en la lasta tempo iradis kiel en haladzo; longeda#365;ra interna batalado inter la deziro ekvidi Karolinon kaj timo de tiu #265;i renkonto lin tre senfortigadis, li perdis internan egalpezon, for#309;etis siajn okupojn kaj e#265; tre malgrasi#285;is. La lasta sciigo pri Karolino elkondukis lin el rigideco; li subite decidi#285;is je #265;io; estis donita al li semajno da tempo kaj oni ne povis malrapidi unu minuton.

La telegrafa metalfadeno transdonis al Siksten sekvantan sciigon: #8213; Mi veturas en N-n. Renkontu min en la stacidomo morga#365; je la kvara horo post tagmezo. Mi alveturos prezenti#285;i al s-ro M. kaj lia familio."

Tuj post la telegramo la unua vagonaro en la nombro de aliaj veturantoj kondukis la plej varman, sed en tiu #265;i tempo anka#365; plej malfeli#265;an esperantiston. En la stacidomo en N. Monbleron renkontis neniu. Tiu #265;i cirkonstanco iom lin mirigis, sed ne tre konfuzis. Ne haltante en la urbo, li tuj dungis veturigiston kaj direkti#285;is la#365; la bone al li konata adreso en la bienon de s-ro Marei. La vojo ne montri#285;is al li tiel pentra#309;a, kiel prezentadis #285;in Siksten en siaj leteroj, sed Monblero malmulte turnis atenton anka#365; sur tion #265;i kaj nur, brulante de nepacienco, sen#265;ese peladis la veturigiston, malgra#365; ke liaj #265;evaletoj laboradis konsente kaj kuradis tre bone.

Post du horoj da veturo la veturilo de Monblero subruli#285;is al la granda parko, el kies densa verda#309;o elrigardis la anta#365;a flanko de la granda sinjora domo kun kurbi#285;inta, kovrita per herbo tegmento kaj albatitaj fenestraj kovriloj.

La sova#285;i#285;inta parko ekrigardis tre mal#285;oje; iam luksaj florujoj, boskoj kaj vojetoj estis kovritaj senintermanke per balaa#309;a herbo. De la #265;efa pordego al la domo kondukis sole apena#365; trabatita per la piedoj vojeto; #265;io havis la vidon de terura malpeno.

Monblero haltis kiel kolono, decide nenion en tio #265;i komprenante. El la profunda#309;o de la parko subkuris al la pordego ia nudpieda maltrankviligita vila#285;ano kaj, depreninte la #265;apon, komencis plifortigite salutadi la alveturinton.

#8213; Kiel nomas sin tiu #265;i bieno? #8213; turnis sin kun demando al li Monblero.

La vila#285;ano rigardis sur lin kun anta#365;a maltrankvileco en la okuloj, videble ne komprenante la demandon, kvankam la#365; la rakontoj de Siksten #265;iuj servantoj de s-ro Marei devis paroladi esperante.

#8213; #264;u tiu #265;i bieno apartenas al s-ro Marei? #8213; demandis ree Monblero, sed jam en la loka dialekto.

#8213; O, jes, jes!… al s-ro Marei #8213; ekrapidis la vila#285;ano, salutante ankora#365; pli malalte.

#8213; #264;u efektive s-ro Marei lo#285;as en tiu #265;i ruino? #265;u ne estas tie #265;i ankora#365; alia bieno de li?

 #8213; Ho ne, sinjoro, pli tie #265;i estas neniaj bienoj de li; sed li mem neniam #265;e ni lo#285;adis. Kiam anta#365; dekdu jaroj li mem kun tuta sia familio transveturis Hungarujon, de tiu tempo ni nur tri fojojn lin vidis… Tiu #265;i bieno estas jam e#265; vendita al ia sinjorino, kiun jen ni jam atendas du tagojn…

Monblero staris kvaza#365; ekbatita per tondro.

 #8213; Kiel? Tio #265;i estas ne ebla!… Kion vi, azeno, babilas! kie do estas s-ro Siksten?!…

La vila#285;ano repu#349;i#285;is post la pordegon, kvaza#365; prepari#285;ante en okazo de bezono forkuri en la arbeta#309;ojn.

#8213; Via mo#349;to!… Je Dio, mi diras al vi veran veron… s-ro Marei #265;e ni ne estas, sed jen s-ro Siksten efektive lo#285;is #265;e ni la#365; la permeso de s-ro la administratoro la tutan someron. Hiera#365; vespere li ricevis ian telegramon kaj tuj rapide elveturis de ni, sed ni ne scias kien… Li ordonis saluti vian mo#349;ton kaj e#265; parolis, ke, se vi alveturos kaj min demandados kaj mirados, a#365; e#265; kolerados, mi estu al via mo#349;to tre aminda kaj singardema, #265;ar al vi pla#265;as estadi tre varma sinjoro… Li lasis al via mo#349;to ian leteron…

#8213; Kion, ian leteron?… montru al mi tuj, azenego, tiun #265;i leteron!…

#8213; Via mo#349;to! #285;i trovi#285;as tie ie en lia #265;ambro…

Pala, ekscitita, Monblero pu#349;is la pordegon kaj per rapidaj pa#349;oj direkti#285;is la #265;ambron, en kiu lo#285;is la juristo; la nudapieda #285;ardenisto sekvis poste kun granda singardemeco kaj el ia malproksimeco montradis la vojon.

La #265;ambreto estis malgranda, preska#365; malplena, kaj havis la rigardon de somera, fra#365;la lo#285;ejeto; sur la tablo sub la fenestro efektive ku#349;is rapide skribita per krajono letereto, komunikanta la sekvanton:

"Mia kara, tre kara amiko! Kolektu #265;iujn viajn fortojn kaj eltenu la baton! Mi devis por la plenumo de donita al mi de supre komisio entiri vin en mensogan intrigon rilate la verkita de mi Karolino, kiu neniam ekzistis"…

Plu Monblero jam ne povis legi. La letereto ekglitis el liaj manoj, li falis sur se#285;on kaj kovris al si la okulojn per la manoj…

#8213; Malhonoro! honto! malnobleco! nigra trompo!… Kaj mi, malsa#285;ulo, kapti#285;is per tia fi#349;hoko!… Kaj kiu trompis min, tiel kruele, tiel terure trompis! #8213; mia kolego, mia fidela amiko, A#365;gusto!… Ho, se li nun enfalus al mi sub la manojn, mi… mi… mortigus lin, kiel bruton… Li ekvolis fari min esperantisto, ha! Tia malnoblulo!… Kaj kio do #8213; li atingis ja la sian. Jen mi estas jam esperantisto… Ho, estu malbenita tiu #265;i lingvo!…

Kaj la kuracisto eksaltis de sia loko, de#349;iris de si la esperantan stelon, #309;etis #285;in sur la teron kaj komencis kun furiozo bati #285;in per la piedoj…

Tiu #265;i ofendado de la #285;isnuna sia idolo kvaza#365; iom lin malvarmigis. Malfacile spirante, li sidi#285;is ree sur anta#365;an lokon kaj enfalis en profundan enpensecon. Li rememoris nun, ke iam li mem rakontis al Siksten pri sia renkonto en Nicco kun ia belulino kaj la juristo kredeble la#365; la ordono de #264;ielson ekuzis tiun #265;i lian rememoron. Nun, kiam la okuloj malkovri#285;is, li ne povis kompreni, kiel li ne vidis la tutan artecon de la fablo, verkita de Siksten; kiel li ne vidis tion, ke nenia Karolino volus #349;an#285;i la belegan partion kontra#365; nekonata homo, vidita de #349;i du #8213; tri fojojn en strato anta#365; kelkaj jaroj; kiel ne turnis li la atenton, ke la priskriboj de gazetoj pri la Esperanta balo tre malmulte estis similaj al la komunikoj de l' juristo, ke ekzemple la nomo de s-ro Marei ne estis dirita e#265; en unu gazeto k.t.p. La tuta falso estis nun kvaza#365; sur la manplato, kaj #285;is nun li vivis kvaza#365; kun kovritaj okuloj en ia sor#265;ita mondo.

La suno jam proksimi#285;is al la horizonto; en la #265;ambron alportadis sin malseka, parfuma bonodoro de sova#285;aj floroj, sed la kuracisto ne rimarkadis tion #265;i, da#365;rigante sidi senmove sur la anta#365;a loko kun la okuloj, direktitaj sur la ku#349;antan apud liaj piedoj ek#265;ifitan stelon. Malfacile estus imagi al si pli grandan malamikon de Esperanto, ol estis nun Monblero. La propagando de A#365;gusto, komencita bone, alkondukis, dank' al lia mallerteco, al la plej mal#285;ojaj rezultatoj kaj por eterne pereigus la kuraciston por Esperanto, se ne unu okazo, tiu #265;i granda kreisto de la plej feli#265;aj iafoje kombinoj de nia vivo.

Monblero estis subite vekita per ia neatendita bruado en la korto. Iu subveturis al la parko; a#365;di#285;is ree la maltrankviligita vo#265;o de la #285;ardenisto; iu eniris en la anta#365;#265;ambron…

#8213; Tio #265;i estas la malnoblulo Siksten #8213; ekflugis en la kapo de la kuracisto; lia sango ekbolis; li premis la pugnojn kaj iris al la pordo… Sed sur la sojlo aperis ia #265;arma ekzista#309;o. La malrektaj radioj de la subiranta suno per hela ventumilo lumigis la mirindan viza#285;on de la nekonatulino, #349;ian belege skizitan talion, #349;iajn nigrajn okuletojn kaj rozajn malgrandajn manetojn…

Tio #265;i estis la nova posedantino de la bieno de s-ro Marei.

#8213; #264;u vi esperas, sinjoro? #8213; eksonis la metala vo#265;o de la alveninta.

#8213; Ho jes, sinjorino… mi… mi varme esperas! ekmurmuris la ensor#265;ita Monblero kaj repu#349;i#285;is konfuzita posten, por kovri per si sian #265;ifitan stelon…

#8213;

Post kvar tagoj la kuracisto kaj la fra#365;lino Mario (la nova posedantino de la bieno de Marei) estis feli#265;aj gefian#265;oj…

 #8213;

Post 15 monatoj Monblero skribis al Siksten: "Plej kara amiko! Hodia#365; matene mia kara Mario naskis al mi tre belan malgrandan esperantisteton. #284;is la kvina jaro de sia vivo li a#365;dos nenian lingvon krom Esperanto. Al Esperanto li dankas sian naski#285;on, tiel same kiel mi al Esperanto dankas mian senfinan feli#265;on, kiun mi neniam akirus, se ne la lingvo Esperanto kaj via ruzo, kiun mi en unu horo de kolero malbenis kaj kiun mi de tiam #265;iutage benas el la tuta koro. Venu al ni, por rigardi la novan esperantisteton kaj partopreni en nia #285;ojo. Vivu Esperanto!

 #8213;

Nun ni devas klarigi al niaj legantoj la enigmon. La legantoj memoras, ke la#365; la komisio de #264;ielson Siksten decidis iam altiri Monbleron al Esperanto, sed neniel povis tion #265;i atingi. Li plendis tion #265;i al #264;ielson.

#8213; Eble vi ne agas lerte? eble alia persono farus tion #265;i pli bone? demandis #264;ielson.

#8213; Jam alia persono provis, kaj la rezultato estis ankora#365; pli plendinda ol #265;e mi. Monblero amis varme unu fra#365;linon, kiu efektive estis tute inda je lia amo. Oni povus anta#365;diri, ke ili amba#365; prezentos iam tre feli#265;an edzan paron. Fari#285;inte esperantistino, tiu #265;i fra#365;lino komencis altiradi ankora#365; Monbleron al Esperanto; sed kiam li vidis, ke #349;i estas esperantistino, li balda#365; malvarmi#285;is por #349;i, kaj nun iliaj reciprokaj rilatoj tute interrompi#285;is.

#8213; #264;u Monblero amis #349;in efektive? #264;u li estas kapabla ami profunde kaj #265;u vi pensas, ke en #265;iuj rilatoj, krom Esperanto, li estus feli#265;a kun #349;i?

#8213; Jes, nenio alia konfuzus ilian reciprokan feli#265;on. Li e#265; mem beda#365;ris, ke "tia bagatelo kiel Esperanto" forpelis lian feli#265;on, sed li estas tro fiera, por cedi.

#8213; #264;u vi pensas, ke li neniam povus ami Esperanton?

#8213; Ne, mi estas e#265; konvinkita, ke li povus esti tre varma esperantisto, se… se ni nur povus rompi lian obstinecon kaj fierecon kaj inklinigi lin fari la komencon. Se li unu fojon fari#285;os esperantisto, li estos jam #265;iam esperantisto varmega.

#8213; Ha, tre bone! #264;io estos farita! Per unu senkulpa ruzo ni atingos, ke Monblero fari#285;os esperantisto kaj la disigitaj gefian#265;oj estos denove kunigitaj. Lasu min agi kaj faru #265;ion, kion mi diros al vi…

Ni scias jam, en kia maniero #264;ielson per helpo de Siksten ekinteresigis Monbleron por Esperanto kaj devigis lin rompi sian obstinecon. Kiam Monblero venis en la bienon de Marei kaj vidis, ke li estas trompita, li forte ekkoleris. Sed kiam li subite ekvidis tie sian jam longe ne viditan anta#365;an amatinon (#265;ar en la aperinta "nova posedantino" la legantoj kredeble jam ekkonis Marion, la estintan amatinon de Monblero), la anta#365;a amo fortege veki#285;is denove, tiom pli, ke Esperanto, kiu iam disigis ilin, nun jam estis ne malhelpo, sed kontra#365;e, pli forta ligilo por ili. Ili balda#365; fian#265;i#285;is, edzi#285;is, kaj ili prezentas nun unu el la plej feli#265;aj paroj en la mondo.