Орлов Владимир (2)Тунэль зь Серабранкi ў Бэрлiн (на белорусском языке)

Уладзiмiр Арлоў

Тунэль зь Серабранкi ў Бэрлiн

Бывайце, заходнебэрлiнскiя дворнiкi! Калi б ты гаварыў па-нямецку, дык растлумачыў бы iм, што больш за ўсё на сьвеце яны падобныя да беларускiх акадэмiкаў i членкараў i, пакiнуўшы за дзьвярыма канфэрэнц-заляў свае мудрагелiстыя прычындалы, маглi б сьмела займаць месца ў прэзыдыюмах.

Бывайце, белазубыя гандляры-туркi з пляцу каля Брандэнбурскае брамы з вашымi мэдалямi "За взятие Берлина" (вас можна было б таксама ўзнагароджваць iмi, бо Бэрлiн зь ягонымi 250 тысячамi малаазiйцаў - трэцi пасьля Стамбулу й Анкары турэцкi горад сьвету), са значкамi "Победитель соцсоревнования" й партабакамi з "Пагоняй" вытворчасьцi Полацкага лiцейна-мэханiчнага заводу па пяць марак за штуку.

Бывайце, бэрлiнскiя немкi! З кожным пражытым годам вы робiцеся толькi больш прывабныя, каб у старасьцi кожная ператварылася ў прыгажуню.

Бывайце, бэрлiнскiя турчанкi! Карыстайцеся са свае смуглявае маладосьцi, бо з вамi з кожным пражытым годам адбываецца штосьцi адваротнае.

Бывайце, бэрлiнскiя мурынкi! Здаецца, вы (хiба што за выняткам адной радавой U.S.Armу) пакуль што цiхамiрна йснуяце па-за эстэтычнымi крытэрыямi беларускiх мужчынаў.

Бывай, галоўка Нэфэрцiцi з Эгiпэцкага музэю! Адно тваё дасканалае вушка слухае дзесьцi голас сахарскiх пяскоў, а ў ацалелае нехта асьцярожна шапянуў табе, што па менскiх вулiцах ходзiць жанчына з тваiм профiлем i, можа, калi-небудзь хтосьцi таксама аблашчыць ейнае вушка цёплым дыханьнем i адкрые ёй яе таямнiцу.

Бывайце, паважныя бэрлiнскiя панкi з кармiнавымi, вохрыстымi ды iндыгавымi грабянямi на голеных да люстранога бляску галовах, падобных да яек, зьнесеных ацтэцкiмi пачварамi з Далемскага музэю, перад якiм бялеюць на газонах чародкi шампiнёнаў, а па-наску - пячурак.

Бывайце, бэрлiнскiя дзецi! Незалежна ад колеру скуры ў вас такiя здаровыя й чыстыя твары, якiя ў беларускiх дзяцей можна ўбачыць адно на фотаздымках пачатку стагодзьдзя.

Бывай, iталiйскi рэстаранчык, дзе гасьцiнныя гаспадары Ульрых, Вольф i Свэн да адвалу нагадавалi цябе стронгай i мясам акулы.

Бывай, сталоўка бэрлiнскага аддзяленьня пасольства Расейскай Фэдэрацыi, дзе цябе нагадавалi баршчом i сечаным шнiцлем.

Бывайце, па-цыганску маляўнiчыя жабракi й жлукты са станцыi мэтро Заалёгiшэр гартэн! Нiхто не забаронiць вам, аблiваючы бароды, смактаць сваё вiно й пiва, цалавацца ўзасос бяз розьнiцы полу й проста на вулiцы, пад нагамi ў мiнакоў, здымаць хiрургiчныя швы з раны, атрыманай тут у п'янай бойцы.

Бывай, заходнебэрлiнскi зьвярынец, пасьля якога хочацца наведаць усе зьвярынцы былога СССР з адной толькi мэтай - дапiсаць на кожнай шыльдачцы з назваю жывёлiны два словы: "дробны" й "брудны".

Бывайце, прычасаныя, быццам на прыём дыпляматычнага корпусу, арангутангi, гiбоны й гамадрылы! Бывайце, фрывольныя макакi з мадняцкiмi фрызурамi! Вашыя дзецi маглi б штодня адпраўляць сваiм равесьнiкам у СНГ гуманiтарную дапамогу ў выглядзе некалькiх скрынак памаранчаў, кiвi, манга й трускавак, якiя ў нас бываюць у чэрвенi, а ў бэрлiнскiм зьвярынцы - а восьмай ранiцы.

Бывайце, бела-чырвона-сiнiя чыюкi памерамi з нашых буслоў! Вашая крыклiвая валтузьня нагадвала б пасяджэньне парляманту суседняе дзяржавы, каб вы не дзяўблi двух жоўта-блакiтных суродзiчаў, што больш выдавала на дзяльбу Чарнаморскага флёту.

Бывайце, падобныя да некаторых клясыкаў нашае лiтаратуры сытыя мядзьведзi зь недаедзенымi паляндвiцамi на цёплых камянёх пры басэйнах з вадою, чысьцiня якой не прысьнiцца нашым вадаправодным кранам нават у самых празрыстых снох. Бывайце, акапi са зграбнымi дзявочымi попкамi, абцягнутымi ультрасучаснымi зебрастымi ласiнамi. Бывайце, чапурыстыя жырафы зь недажаванымi гронямi залацiстых бананаў.

Бывайце, бэрлiнскiя зьвяры! Ваш рацыён пакуль нам толькi сьнiцца.

Бывай, падобны да маскоўскiх нэабальшавiкоў усходнебэрлiнскi маладзён з вачыма параноiка! Напэўна, ты й сёньня палохаеш пасажыраў падземкi сваiмi iстэрычнымi выгукамi, абяцаючы без чаргi расстраляць усiх буржуяў i паказваючы, як гэта будзе: "Та-та-та-та-та!" (Наконт без чаргi, дык у прынцыпе, усiх нас трэба абслугоўваць безь яе, бо ўсе мы - хто болей, хто меней - iнвалiды сацыялiзму.)

Бывай, бэрлiнская сьцяна! Цябе няма, але нават ня ведаючы, дзе твой нож упiваўся ў цела гораду, iмгненна адчуваеш, у якiм сэктары знаходзiсься, бо з аднаго боку сьцяны пачуваесься ў значна палепшаным, але яшчэ ў сваiм вымярэньнi, а з другога - апаноўвае навязьлiвае адчуваньне, што з гледача ты ператварыўся ў дзейную асобу тэлеперадачы пра сьвет, дзе, як пiсаў яшчэ нядаўна сёй-той з нашых сучасных дэмакратаў, спраўляе свой баль жоўты д'ябал.

Бывайце, двухпавярховыя гарадзкiя аўтобусы зь дзясяткам пасажыраў, лiфты для iнвалiдаў на станцыях электрычкi, у падземных пераходах i ўнiвэрмагах, дармовыя музэi з эгiпэцкiмi мумiямi, палотнамi Босха, Брэйгеля й Кранаха, з графiкай Дзюрэра й васковымi скульптурамi Леанарда! Бывайце, адмысловыя прыбiральнi для нябогаў на калясках i сьцiплыя прыгарадныя супэрмаркеты са сьвежымi персiкамi, вiнаградам, авакада й з пладамi, якiх вы нiколi ня бачылi нават на малюнках, а таксама яшчэ зь дзесяцьцю тысячамi найменьняў тавару, сярод якога трыста гатункаў цукерак i трыццаць - туалетнай паперы, у тым лiку з зайчыкамi й з паветранымi шарыкамi.

Бывай, цiхi зялёны куток у прадмесьцi, дзе на мяжы капiталiзму й сацыялiзму абменьвалi шпiёнаў! Калi б цябе звазiлi ў заходнi сэктар у тваiм пiянэрскiм дзяцiнстве зь ягонымi хрушчоўскiмi чэргамi па хлеб, ты, магчыма, таксама захацеў бы падацца ў шпiёны, каб цябе калi-небудзь абмянялi на нямецкага, а мо й на савецкага калегу.

Бывай, усходнi сэктар! Дзе яшчэ можна было ўбачыць так блiзка да зораў беларускага паэта Алеся Разанава, якi спакусiў цябе на начны вылаз у былы разьвiты сацыялiзм, а па дарозе да Аляксандар-пляцу ўбiўся ў нейкi камунiстычны тупiк з бруднымi калюжынамi i ў роспачы палез на ржавы жалезны плот, за якiм шумеў ручай з зусiм свойскiм пахам. Дзе яшчэ вы вып'еце кухлiк залатога хмелю ў пiўбары, кельнэрам у якiм служыць былы партбос гарадзкога ўзроўню, якога часам пазнаюць вiзытанты з Рэспублiкi Беларусi, што калiсьцi пiлi з партайгеносэ на партайбанкетах, а цяпер заложна аднаўляюць беларускую дзяржаўнасьць. Кажуць, сустрэўшы знаёмага, гер кельнэр не хавае вачэй, аднак ветлiва папярэджвае, што доўга затрымлiвацца каля аднаго столiка яму забаронена.

Бывай, падобная да праваслаўнай царквы зялёнакупальная турма Маабiт, дзе сядзеў за Гiтлерам татарскi паэта Муса Джалiль, а цяпер сядзiць шэф усходненямецкага мiнiстэрства дзяржбясьпекi Эрых Мiльке i дзе, як лiчаць усе бэрлiнцы, з кiм ты пра гэта размаўляў, павiнен сядзець геносэ Хонэкер. Ён хоча да дачкi ў Чылi, але ж гэта ён доўгiмi гадамi не выпускаў твайго перакладчыка былога дысыдэнта Норбэрта Рандава да жонкi й малога сына ня ў Чылi, а ўсяго толькi з Бэрлiну ў Бэрлiн; не пускаў нават тады, калi ў жонкi згарэла кватэра, i, каб хоць колькi часу пабыць разам, сям'я мусiла паасобку зьбiрацца ў Баўгарыi.

Бывайце, бэрлiнскiя каналы й самавiтая Шпрэва! У вашых водах на вачох у спадара Рандава загiнуў ад кулi хонэкераўскага памежнiка заходнебэрлiнскi будаўнiк, якi ў скварны дзень, каб трохi асьвяжыцца, даў з прыбярэжных рыштаваньняў зухаватага нырца, што ўсходненямецкае радыё праз паўгадзiны ўжо абвясьцiла жудаснай правакацыяй рэваншыстаў.

Бывай, бэрлiнская каналiзацыя! Па тваiх трубах, пакуль iх таксама не перарэзала жалезная заслона, пайшоў у вольны сьвет сябар твайго спадарожнiка й твой калега-лiтаратар; рукапiс ягонага раману дабiраўся iншым шляхам, каб дайшоў хоць адзiн з двух.

Бывайце, фраў Эльке Эрб! Вы таксама пакаштавалi сацыялiзму, а таму вам было трохi лягчэй перакладаць зь беларускай вэрсэт пра чужую зямлю, якая робiцца радзiмай толькi тады, калi назаўсёды ляжаш у яе.

Бывай, возера Ванзэе з тваiмi яхтамi, цеплаходам "Мобi Дык" i павай з Павiнай выспы, якая выйшла па-павiнаму пасварыцца на цябе, калi ты плыў на "Мобi Дыку" ў Патсдам, дзе ў Сан-Сусi ў атачэньнi магiлаў сваiх сабак спачывае кароль Фрыдрых II.

Бывай, падобная да невялiкага замку вiла Лiтаратурнага калёквiюму на прывазёрнай вулiцы, дзе ты ў сваiм пакоi ў вежы побач з ружовым каштанам, куды шторанiцы прылятала зязюля, спасьцiг, што такое эўрапейская цiшыня, пра якую сказаў у сваiм скандальным "Тропiку Рака" "чалавек са сталёвым фаласам, зьедлiвым розумам i неўтаймоўным свабодным сэрцам" - амэрыканскi пiсьменьнiк Генры Мiлер.

Бывай, вулiца Зандвэрдэр, над якой, калi ты, пабуджаны зязюляю, упершыню выйшаў на ранiшнi шпацыр, быў разьлiты кактэйль з пахаў бэзу, хваёвай смалы-жывiцы й гарачых булачак з карыцай. Бывай, падобная да адной з Кранахавых грацый наркаманка з плэерам i цiхiм шчасьлiвым сьмехам, што гучаў у гэтым вулiчным кактэйлi, дадаючы ў яго свой струменьчык з водару невядомых духоў i салодкага жаночага поту.

Бывай, да болю родны i ўтульны "Запарожац" з усходнебэрлiнскiм нумарам, што прыткнуўся сярод усiх гэтых пачварных аўдзi, фордаў, таётаў, вольваў i мэрсэдэсаў жывым увасабленьнем перавагаў плянавае эканомiкi.

Бывайце, мурашкi з Ванзэйскага парку! Гэтая зямля й вас надзялiла нямецкiм характарам зь ягоным богам парадку, i вы пракладаеце свае сьцежкi не абы-дзе, а акурат па каменных бардзюрах ходнiкаў, нiбыта за ваш мурашыны крок управа, крок улева вас вокамгненна возьме ў абарот палiцыя.

Бывайце, бэрлiнскiя камары! Аднаго вечару вас наляцела столькi, што мiжволi палезьлi ў голаў гiсторыi пра гулагаўскiя страты з дапамогаю сiбiрскае камарэчы - пагатоў змагацца з вамi, дзякуючы добраму францускаму кабэрнэ, ужо не было нiякае змогi, i заставалася адно зацкавана пазiраць на крылатыя эскадрыльлi, што злучалiся ў палкi й дывiзii. Невядома, дзе, хто й чым вас гадуе, але тады, калi вас набiлася ў пакой, як савецкiх алкашоў у парфумэрную краму, куды прывезьлi "трайны" адэкалён, i калi рука асуджана нацiснула на выключальнiк, вы ня кiнулiся пiкiраваць, як, зарабляючы ачкi на будучае расейскае вiцэ-прэзыдэнцтва, пiкiраваў на сваiм бамбавозе на афганскiя кiшлакi вусаты "воiн-iнтэрнацыяналiст" Аляксандар Руцкой, а - мiрна палеглi спаць да самае ранiцы.

Бывай, сяржант з амэрыканскай базы на вулiцы Зандвэрдэр! Ганарлiвыя мiнакi-немцы адмовiлiся выпiць з табою вiскi, як вы, мусiбыць, не захацелi б чокнуцца з налiтым гарэлкаю па самыя вушы лейтэнантам-танкiстам, якi аднойчы на менскай вулiцы на пытаньне, цi прыняў ён прысягу на вернасьць Рэспублiцы Беларусi, папулярна растлумачыў вам, што "в гробу он видел вашу ё...ю Беларусь и вас, ё...х бульбашей-лапотников с ней вместе". (Тут, напэўна, трэба дадаць, што танкiст прасiў вас падкiнуць яго ў Гомель i вы зь сябрам пасадзiлi яго ў сябравы "Жыгулi" й па дарозе дахаты завезьлi пад Полацак, дзе ёсьць вёска, што таксама завецца Гомель, а там вытрасьлi свайго спадарожнiка з машыны, падцягнулi да дарожнага ўказальнiка, тыцнулi носам у назву й паехалi замольваць свой грэх у полацкую Сафiю.) Аднак сяржантава база стаiць не на тваёй зямлi, сяржант ня лаецца на цябе трохпавярховымi мацюкамi й не абяцае зрабiць на сваiм танку "капитальную утюжку" - "только попробуйте рыпнуться", а таму ў праграме дзён беларускае лiтаратуры ў Нямеччыне зьяўляецца незаплянаваная iмпрэза са сьцiплым антуражам у выглядзе двух крэслаў-раскладанак, пляшачкi вiскi й дзьвюх плястыкавых чарак. (Дзеля беларускiх спэцслужбаў ты даеш урачыстую прысягу, што мурын Робэрт - або проста Бобi - з Луiзiяны не спрабаваў завэрбаваць цябе ў агенты СIА, а ты сам неяк пасаромеўся набiвацца.)

Дзяржаўныя таямнiцы Рэспублiкi Беларусi ўратавала тое, што ты пакутлiва саромеесься свае ангельскае мовы.

Зрэшты, са сваiм полацкiм пранонсам ты досыць бойка паведамiў, што yоur nаmе is Uladziа, што уou havе thе sistеr аnd the mоthеr, but haven't the саr аnd thе tеlерhоnе. (Тут Робэртавы вусны ад вуха да вуха расплылiся ў недаверлiвай жамчужнай усьмешцы, - маўляў, так не бывае.) Апрача таго, ты мог бы даволi ўпэўнена пагаварыць зь iм пра дзяцiнства Валодзi Ўльлянава альбо адбарабанiць з паўсотнi сказаў пра ўсталяваньне савецкае ўлады ў Закаўказьзi. Тэкст пра сiмбiрскага хлопчыка Вову, што так жорстка адпомсьцiў за старэйшага брата, навечна, як цьвiк у труну, умалацiла табе ў галаву школьная настаўнiца Генрыета Залманаўна Бляхер, а артыкул пра перамогу бальшавiкоў за Каўкаскiм хрыбтом ты чатыры ўнiвэрсытэцкiя гады з сэмэстру ў сэмэстар здаваў цiхай вар'ятцы, якой патрэбныя былi спакой i пэнсiя, але якая на сваё й вашае няшчасьце даводзiлася сястрою прарэктару, i таму ты ўдасканальваў сваю ангельскую пад ейным кiраўнiцтвам i, калi раптам зьбiваўся ў даўно вывучаным на памяць тэксьце, хор тваiх таварышаў - яны ведалi твой артыкул ня горш, чым ты iхнi, бо здавалi "тысячы" па той самай мэтодзе - пачынаў суладна гудзець: "джорджыян меньшевiкс... арменiян дашнакс... азербайджан мусавацiстс..."

Бывай, бэрлiнская аматарка беларускае лiтаратуры, што ў музэi Бэртальда Брэхта заклiкала цябе з калегамi не ўчыняць у Беларусi татарскiх ды жыдоўскiх пагромаў i дазваляць расейцам адчыняць расейскiя школы, не ўяўляючы, што апошнi за паўсотнi гадоў "пагром" быў у Беларусi пазалетась, калi аднае начы "чтобы не рыпались" - у Менску паграмiлi рэдакцыi беларускiх выданьняў.

Бывай, мiлая фраў Хэдвiг Ноак, а па-наску Ядзьвiга, у менскiм дзявоцтве Рымашэўская! Вы, пэўна, глядзелi фiльм "Начны парцье" й самi ведаеце, што вам выпаў лёс, шчасьлiвейшы за лёс кiнагераiнi, якую гэтаксама пакахаў у канцлягеры нямецкi афiцэр - бо ваш афiцэр не дарыў вам на Каляды адрэзаных галоваў, а выратаваў вас зь лягеру i ўратаваўся ад суду за гэты ўчынак сам, зрабiў вас сваёй жонкаю й стаў бацькам вашага сына. Вiдаць, i цяпер, у лепшым сьвеце, ён цешыцца, што вам пасьля ўдаўства пашанцавала й на другога нямецкага мужа, якi сам вычытаў у газэце абвестку аб прыезьдзе нейкiх там беларускiх пiсьменьнiкаў i за сотню кiлямэтраў прывозiў вас на сваiм "BMV" на кожную сустрэчу зь землякамi, а пасьля частаваў iх у рэстаранчыку, за сьцяной якога спачывае прах Гегеля й фiхтэ.

Бывай, Бэрлiн! Немагчыма стаць тваiм грамадзянiнам таму, у каго ёсьць Полацак, Менск i Нясьвiж, але калi на Сьвiслачы раптам стрэлiць якая-небудзь беларуская "Аўрора" i зноў гасьцiнна расчыняцца ў сьветлую будучыню дзьверы бальшавiцкiх засьценкаў на вулiцах iмя таварышаў Урыцкага й Валадарскага, хтосьцi са спадкаемцаў крывавага Фэлiкса зможа пачуць з пасiнелых вуснаў аднаго зь вязьняў, што, апрача ўсiх iншых злачынстваў, гэты варожы элемэнт пiў пiва з канцлерам Колем, цалаваўся зь вясёлай наркаманкаю з вулiцы Зандвэрдэр i капаў тунэль зь Серабранкi ў Бэрлiн.

Травень, 1992 г.