"La nebulozo de Andromedo" - читать интересную книгу автора (Efremov Ivan)

#264;apitro 4 Rivero de tempo

Veda Kong kaj Dar Veter staris sur ronda malgranda placeto de platforma helikoptero,[21] malrapide na#285;anta super senfinaj stepoj. Facila venteto pelis vastajn ondojn la#365; florantaj densaj herboj. Malproksime maldekstre videblis grego da nigra-blanka brutaro — posteuloj de animaloj, breditaj per hibridigo de poefagoj, bovoj kaj bubaloj.

Nealtaj montetoj, kvietaj riveroj kun lar#285;aj valoj — vasto kaj trankvilo senti#285;is en tiu stabila kaj plata tereno de la tera krusto, kiun oni iam nomis la Okcident-Siberia malalta#309;o.

Dar Veter penseme rigardis al la tero, iam kovrita per senfinaj mornaj mar#265;oj kaj per maldensaj malfortaj arbaroj de la siberia nordo. Li pense vidis pentra#309;on de antikva majstro, kiu jam en la infana#285;o por #265;iam impresis lin.

Sur sinuo de grandega rivero, kreinta altan kabon, staris griza pro malnoveco ligna pre#285;ejo, orfe rigardanta al vasta#309;o de transriveraj kampoj kaj herbejoj. Maldika kruco sur la kupolo nigris sub vicoj da malaltaj pezaj nuboj. Sur malgranda tombejo malanta#365; la pre#285;ejo kelkaj salikoj kaj betuloj klinis sub vento siajn hirtigitajn pintojn. La malalte mallevitaj bran#265;oj preska#365; tu#349;is duonputri#285;intajn krucojn, faligitajn de la tempo kaj de tempestoj, inter fre#349;a humida herbo. Malanta#365; la rivero tumultis, kiel griz-violaj rokoj, senteble densaj nuboj. La lar#285;a rivero rebriladis per senkompata fera brilo. Sama malvarma brilo ku#349;is #265;ie. La foro kaj la proksima plano estis humidaj pro teda a#365;tuna pluvo de la malvarmaj kaj malkomfortaj nordaj latitudoj. Kaj la tuta gamo de blu-griz-verdaj farboj de la pentra#309;o rakontis pri vasta#309;oj de la nerikoltema tero, kie vivo de la homo estas malfacila, malvarma kaj malsata, kie tiel senti#285;as lia soleco, karaktera por malnovaj tempoj de homa malracieco.

Fenestro en tre malproksiman pasintecon #349;ajnis al Dar Veter tiu pentra#309;o en muzeo, profunde de diafana defenda blendo, novigita kaj prilumata per nevideblaj radioj.

Dar Veter silente retrorigardis al Veda. La juna virino metis la manon sur manapogilon de rando de la platformo. Klininte la kapon, #349;i koncentri#285;inte pensis, observante klini#285;antajn la#365; vento tigojn de altaj herboj. La stiparo ar#285;entis per vastaj malrapidaj disflua#309;oj, nehaste na#285;is super la stepo la ronda placeto de la helikoptero. Etaj varmegaj kirloj subite atakadis la voja#285;antojn, flirtigadis la harojn kaj la robon de Veda, petole blovadis varmegon en la okulojn de Dar Veter. Sed a#365;tomata stabiligilo funkciis pli rapide, ol penso, kaj la fluganta placeto nur tremeradis a#365; apena#365; rimarkeble #349;anceli#285;adis.

Dar Veter klini#285;is super kadro de kursregistrilo. Strieto de mapo movi#285;is rapide, spegulante ilian propran movi#285;on, — #349;ajne, ili flugis tro norde. Ili jam delonge transiris la sesdekan paralelon, trairis super la kunflui#285;o de Irti#349;o kun Obo kaj proksimi#285;is al alta#309;oj, nomi#285;antaj la Siberiaj e#285;oj.

La stepa vasta#309;o i#285;is kutima por amba#365; voja#285;antoj, dum kvar monatoj laborintaj pri elfosado de antikvaj tombomontetoj en varmegaj stepoj de altaja anta#365;montaro. La esploristoj de la pasinteco kvaza#365; enprofundi#285;is en tiujn tempojn, kiam nur maloftaj ta#265;mentoj de armitaj rajdantoj trairadis la sudajn stepojn.

Veda turni#285;is kaj silente almontris anta#365;en. Tie, en strioj de varmigita aero, na#285;is malhela insuleto, #349;ajne, de#349;irita de la grundo. Post kelkaj minutoj la helikoptero proksimi#285;is al la malgranda monteto — probable, rubejo de iama minejo. Nenio restis de la #349;aktaj konstrua#309;oj — nur terbulo, dense prikreskita de #265;erizaj arbustoj.

La ronda fluganta placeto subite abrupte klini#285;is.

Dar Veter, kiel a#365;tomato, kaptis Veda-n #265;e la talio kaj #309;eti#285;is al la levi#285;inta rando de la platformo. La helikoptero rekti#285;is por ono de sekundo nur por plate fali al la piedo de la monteto. Ekfunkciis amortiziloj, kaj la retropu#349;o #309;etis Veda-n kaj Dar Veter-on sur deklivon de la monteto, rekte en la densejon de malmolaj arbustoj. Post minuta silento la#365; la stepa kvieto a#365;di#285;is malalta brusta rido de Veda. Dar Veter imagis sian propran mirigitan kaj gratvunditan fizionomion kaj sekvis Veda-n en senkonscia #285;ojo, ke #349;i restis nedama#285;ita kaj la paneo fini#285;is bone.

— Ne vane oni malpermesas al platformaj helikopteroj flugi pli alte, ol sur ok metroj, — iomete anhelante, diris Veda Kong. — Nun mi komprenas…

— Okaze de paneo la ma#349;ino tuj falas, kaj restas sola espero al la amortiziloj. Nenio fareblas, jen natura pago por malpezeco kaj malgrandeco. #348;ajne, nin atendas ankora#365; unu pago por #265;iuj bonaj flugoj, — kun iom afekta indiferenteco diris Dar Veter.

— Kaj nome? — seriozi#285;is Veda.

— Senripro#265;a funkciado de aparatoj de stabileco subkomprenas grandan komplikecon de me#293;anismoj. Mi timas, ke por kompreni ilin, mi bezonos multan tempon. Ni devos eliri la#365; la maniero de la plej malri#265;aj prauloj…

Veda kun ruzeta lumo en la okuloj etendis la manon, kaj Dar Veter facile levis la junan virinon. Ili mallevis sin al la falinta helikoptero, #349;miris la gratvundojn per regenera solva#309;o, gluis #349;iritajn vesta#309;ojn. Dar Veter ku#349;igis Veda-n en ombron de arbusto, kaj mem komencis esplori ka#365;zojn de la paneo. Kiel li konjektis, io okazis kun la a#365;tomata stabiligilo, kies blokilo mal#349;altis la motoron. Tuj kiam Dar Veter malfermis la skatolon de la aparato, al li i#285;is klare, ke pri riparo li ne sukcesos — tro longe necesos kompreni la komplikegan elektronika#309;on. Kun facila suspiro de #265;agreno li rektigis la lacan dorson kaj #309;etis oblikvan rigardon al la arbusto, sub kiu fideme dormetis Veda Kong. La varmega stepo, kiom povis vidi la okuloj, estis tute senhoma. Du grandaj rabobirdoj estis malrapide rondflugantaj super #349;anceli#285;anta blueta nebulo…

La obeema ma#349;ino i#285;is senviva disko, senhelpe ku#349;anta sur la seka tero. Stranga sento de soleco kaj de#349;iriteco disde la tuta mondo ekregis Dar Veter-on.

Kaj samtempe li nenion timis. Venos nokto, tiam la nearmita okulo vidos pli malproksime; ili nepre vidos iajn lumojn kaj iros al ili. Ili flugis malpeze, kunpreninte nek raditelefonon, nek lanternojn, nek man#285;on.

«Iam en stepo eblis perei pro malsato, se ne veturigi kun si grandan rezervon da man#285;o… Kaj akvo!» — pensis la eksa estro de la eksteraj stacioj, #349;irmante la okulojn kontra#365; hela lumo. Li rimarkis pecon da ombro de la #265;erizarbusto apud Veda kaj senzorge ku#349;i#285;is sur la teron, pikantan la korpon tra la maldika vesto per sekaj tigetoj de herboj. Malla#365;ta susuro de vento kaj varmego mergis la animon en forgeson: malrapide fluis pensoj; nehaste #349;an#285;ante unu la alian, pasis en la memoro bildoj de delonge pasintaj tempoj — per longa vico iris antikvaj popoloj, triboj, apartaj homoj… Kvaza#365; fluis el tie, el la pasinteco, grandega rivero de #265;iusekunde #349;an#285;i#285;antaj okazoj, viza#285;oj kaj vestoj.

— Veter! — a#365;dis li tra dormeto vokon de la amata vo#265;o, rekonscii#285;is kaj eksidis.

La suno kiel ru#285;a globo jam estis tu#349;anta la malheli#285;intan linion de la horizonto, e#265; eta blovo ne senteblis en la kvieti#285;inta aero.

— Sinjoro mia, Veter, — petole klini#285;is anta#365; li Veda, imitante antikvajn virinojn de Azio, — #265;u vi ne bonvolos veki#285;i kaj rememori pri mi?

Farinte kelkajn gimnastikajn ekzercojn, Dar Veter definitive forskuis de si la dormon. Veda konsentis kun liaj planoj atendi nokton. La mallumo atingis ilin dum vigla pridiskutado de farita laboro. Subite Dar Veter rimarkis, ke Veda tremetas. #348;iaj manoj i#285;is malvarmaj, kaj li komprenis, ke la facila robo de Veda tute ne defendas #349;in kontra#365; nokta malvarmo de tiuj nordaj lokoj.

La somera nokto de la sesdeka paralelo estis hela — ili sukcesis kolekti grandan amason da bran#265;eta#309;o.

La#365;te klakis elektra sparko, kiun Dar Veter eligis el la potenca akumulilo de la helikoptero, kaj balda#365; hela flamo de lignofajro densigis la #265;irka#365;antan mallumon, saturante la homojn per sia viviga varmo.

#284;ibeti#285;inta Veda ree rekti#285;is, kiel floro sub suno, kaj ilin amba#365; ekregis preska#365; hipnota meditemo. Ie profunde en la animo de la homo dum tiuj centmiloj da jaroj, en kiuj la fajro estis lia #265;efa azilo kaj savo, restis nevenkebla sento de komforto kaj trankvilo, kreata de fajro dum horoj, kiam malvarmo kaj mallumo #265;irka#365;as la homon…

— Kio premas vin, Veda? — rompis la silenton Dar Veter.

— Mi rememoris tiun, kun la tuko… — malla#365;te respondis Veda, ne de#349;irante la okulojn de ore dis#349;uti#285;antaj bra#285;oj.

Dar Veter tuj komprenis. Anta#365; sia flugo ili finis en la altajaj stepoj malfermon de granda tombomonteto de skitoj. Ene de konservi#285;inta ligna traba#309;o trovi#285;is skeleto de maljuna tribestro, #265;irka#365;igita per ostaroj de #265;evaloj kaj sklavoj, kovritaj per rando de la monteta grundo. La maljuna tribestro ku#349;is kun glavo, #349;ildo kaj kiraso, kaj #265;e liaj manoj trovi#285;is kurbigita skeleto de tute juna virino. Al la ostaj trajtoj de #349;ia kranio almeti#285;is silka tuko, iam strikte volvita #265;irka#365; la viza#285;o. Konservi la tukon oni ne sukcesis, malgra#365; #265;iuj penoj, sed dum kelkaj minutoj, dum #285;i ne dispolvi#285;is, oni sukcesis precize restarigi konturojn de la bela viza#285;o, enpremi#285;inta sur la teksa#309;on anta#365; miloj da jaroj. La tuko transdonis ankora#365; unu teruran detalon — premspuron de la elorbiti#285;intaj okuloj de la virino, sendube sufokita per tiu #265;i tuko kaj #309;etita en la tombon de sia edzo, por akompani lin sur nesciataj vojoj de la post#265;erka mondo. #348;i a#285;is ne pli ol dek na#365; jarojn, li — ne malpli ol sepdek, maljuna a#285;o por tiuj tempoj.

Dar Veter rememoris disputon, komenci#285;intan pri la trova#309;o inter junaj kunlaborantoj de la ekspedicio de Veda. #264;u propravole a#365; perforte sekvis la virino sian edzon? Por kio? Pro kio? Se pro granda, fidela amo, do kiel eblis mortigi #349;in, sed ne konservi kiel la plej bonan memoron pri si en la forlasita mondo de vivuloj?

En la disputon enmiksi#285;is Veda Kong. #348;i longe fiksrigardis la malhelan bulon de la tombomonteto per la ekfajrintaj okuloj, penante penetri per mensa rigardo en profundon de la pasintaj tempoj.

— Penu kompreni tiujn homojn. Vasta#309;oj de antikvaj stepoj estis vere senlimaj por solaj trafikiloj de tiu tempo — #265;evaloj, kameloj, bovoj. Kaj sur la giganta vasta#309;o lo#285;is apartaj grupoj de nomadoj-brutobredantoj, ne nur per nenio ligitaj inter si, sed e#265; nepacigeble malamikaj. Multaj ofendoj kaj kolero akumuli#285;adis de generacio al generacio; #265;iu fremdulo estis malamiko, #265;iu tribo estis #265;asa#309;o, promesanta brutaron kaj sklavojn, tio estas homojn, laborantajn pro devigo, kiel brutoj, sub knuto. Tia aran#285;o de socio kreis, unuflanke, grandan, tute nekonatan al ni liberon de aparta homo en liaj bagatelaj pasioj kaj deziroj kaj, aliflanke, nekredeblan fermitecon en komunikado inter si kaj mallar#285;econ de streboj. Se popolo a#365; tribo konsistis el negranda nombro da homoj, kapablaj nutri sin per #265;asado kaj kolektado de fruktoj, do tiuj liberaj nomadoj vivis en konstanta timo de atako kaj sklavigo a#365; ekstermo flanke de batalemaj najbaroj. Sed #265;e izoli#285;o de lando kaj #265;e multeco de lo#285;antaro, povanta krei grandan militan forton, homoj same pagis por sekureco kontra#365; militaj invadoj per sia libero, #265;ar en tiaj fortaj #349;tatoj #265;iam evoluadis despoteco kaj tiraneco. Tiel estis en Antikva Egiptujo, Asirio kaj Babilonio.

Virinoj, speciale belaj virinoj, en la antikveco estis predo kaj ludiloj de fortuloj. Ili ne povis ekzisti sen potenco kaj defendo de viro.

Propraj streboj kaj volo de virino signifis tiom malmulte, netolereble malmulte, ke en tia vivo… kiu scias… Eble, la morto #349;ajnis pli facila sorto…

La#365;te krakis brulanta bran#265;o, reveniginte Dar Veter-on al la realo. Respondante al liaj pensoj, Veda al#349;ovi#285;is pli proksime, malrapide kirlis la lignofajron, observante transkurantajn #265;e la flankoj langetojn de blueta flamo.

— Kiom da pacienca kura#285;o necesis en tiuj tempoj, por resti si mem, ne mallevi#285;i, sed levi sin en la vivo!.. — malla#365;te diris Veda Kong.

— Al mi #349;ajnas, — kontra#365;is Dar Veter, — ke ni troigas malfacilecon de la antikva vivo. Krom tio, ke #285;i estis kutima, #285;ia nearan#285;iteco sekvigis diversecon de hazarda#309;oj. Volo kaj forto de homo eligadis anka#365; el tiu vivo eklumojn de romantikaj #285;ojoj, kiel fajrerojn el griza #349;tono.

— Anka#365; mi embarasi#285;as, — diris Veda, — kiom longe ne povis niaj prauloj kompreni la simplan le#285;on, ke la sorto de la socio dependas nur de ili mem, ke la socio estas tia, kia estas moral-idea evoluo de #285;iaj anoj, dependa de la ekonomio.

— Ke la perfekta formo de scienca konstruo de la socio estas ne simple kvanta akumulo de produktadaj fortoj, sed kvalita #349;tupo — ja tio estas tiel simpla, — respondis Dar Veter. — Kaj ankora#365; kompreno de la dialektika interdependo, ke novaj sociaj rilatoj sen novaj homoj estas same nepenseblaj, kiel la novaj homoj sen tiu nova ekonomio. Tiam — la kompreno kondukis al tio, ke la #265;efa tasko de la socio i#285;is edukado, korpa kaj spirita evoluigo de la homo. Kiam tio finfine venis?

— En la EDM, fine de la epoko de Disfendi#285;o, balda#365; post la DGR — la Dua Granda Revolucio.

— Estas bone, ke ne pli malfrue! La eksterma milita te#293;niko…

Dar Veter eksilentis kaj turni#285;is al malhela malplena#309;o maldekstre, inter la lignofajro kaj la deklivo de la monteto. Peza piedpa#349;ado kaj forta abrupta spirado a#365;di#285;is tute proksime kaj igis amba#365; voja#285;antojn salte levi#285;i.

Grandega nigra virbovo aperis anta#365; la lignofajro. La flamo flagris per sangaj rebriloj en #285;iaj kolere elmetitaj okuloj. Snufante kaj dis#309;etante per la hufoj sekan teron, la monstro estis prepari#285;anta al atako. En malforta lumo la bovo #349;ajnis nekredeble grandega, la mallevita kapo similis al granita roko, kiel monto levi#285;is la alta kolo, kovrita per tuberoj de muskoloj. Ankora#365; neniam Veda, nek Dar Veter staris proksime al mortiga kaj kolera forto de animalo, kies nerezonanta cerbo estis neatingebla por racia admono.

Veda firme kunpremis la manojn sur la brusto kaj staris senmove, kvaza#365; hipnotigita de la vizio, subite aperinta el mallumo. Dar Veter, obeante al la potenca instinkto, ekstaris anta#365; la virbovo, #349;irminte per si Veda-n, kiel milojn da miloj da fojoj faris liaj prauloj. Sed la manoj de la homo de la nova erao estis nearmitaj.

— Veda, saltu dekstren… — apena#365; sukcesis eldiri li, kiam la animalo ekatakis ilin.

La bone trejnitaj korpoj de amba#365; voja#285;antoj povis konkuri pri rapideco kun la praa lerteco de la virbovo. La giganto trakuregis pretere kaj kun krakado trafis en denson de la arbustaro, kaj Veda kaj Dar Veter retiri#285;is en mallumon je kelkaj pa#349;oj de la helikoptero. Fore de la lignofajro la nokto estis tute ne tiom malhela, kaj la robo de Veda, sendube, estis videbla demalproksime. La virbovo liberi#285;is el la arbustaro. Dar Veter lerte #309;etis sian amikinon, kaj #349;i, kapriolinte, trafis sur la placeton de la helikoptero. Dum la animalo estis turni#285;anta, fosinte la teron per la hufoj, Dar Veter aperis sur la ma#349;ino apud Veda. Ili inter#349;an#285;is momentajn rigardojn, kaj en la okuloj de sia kunulino li legis nenion, krom malka#349;a admiro. La kovrilo de la motoro estis demetita jam tage, kiam Dar Veter penis penetri en la komplikan aparaton. Nun, stre#265;inte tutan sian grandegan forton, li de#349;iris de la flanka #265;irka#365;bara#309;o de la placeto kablon de stabiliga kampo, #349;ovis #285;ian nudan finon sub risorton de la #265;efa klemo de la transformatoro kaj averte de#349;ovis Veda-n. Tiumomente la virbovo kro#265;is la parapeton per la korno, kaj la helikoptero #349;anceli#285;is pro potenca #349;iro. Dar Veter #349;ovis la finon de la kablo en la nazon de la animalo. Flava fulmo, obtuza frapo — kaj la feroca virbovo falegis kiel peza amaso.

— Vi murdis #285;in! — kun indigno ekkriis Veda.

— Mi ne pensas tiel, la tero estas seka! — kontente ridetis la in#285;enia heroo.

Kaj konfirme de liaj vortoj la virbovo malforte ekmu#285;is, levi#285;is kaj, ne retrorigardante, ekkuris for per necerta troto, kvaza#365; sentante sian malhonoron. La voja#285;antoj revenis al la lignofajro. Nova dozo da bran#265;eta#309;o revivigis la estingi#285;intan flamon.

— Al mi ne plu estas malvarme, — diris Veda. — Ni levu nin sur la monteton.

La pinto de la terbulo #349;irmis la lignofajron, palaj steloj de norda somero svagis #265;e la horizonto kiel nebulaj globetoj.

Okcidente videblis nenio, norde, sur deklivoj de montetoj, apena#365; rimarkeble flagris vicoj de iaj lumoj, sude, same tre malproksime, brilis hela stelo de observa turo de brutobredistoj.

— Malsukcese, necesos iri dum tuta nokto… — balbutis Dar Veter.

— Ne, ne, rigardu! — Kaj Veda almontris orienten, kie subite ekbrilis kvar lumoj, aran#285;itaj kvadrate. #284;is ili estis ne pli ol kelkaj kilometroj. Difininte la direkton la#365; la steloj, ili mallevis sin al la lignofajro. Veda Kong prokrastis anta#365; la malhela flamo de bra#285;oj, kvaza#365; penante rememori ion.

— Adia#365;, nia hejmo… — penseme diris #349;i. — Ver#349;ajne, nomadoj #265;iam havis tiajn lo#285;ejojn — nefirmajn kaj nelongajn. Kaj anka#365; mi hodia#365; i#285;is virino de tiu epoko.

#348;i turni#285;is al Dar Veter kaj fideme metis la manon sur lian kolon.

— Mi tiel akre eksentis neceson de defendo!.. Mi ne timis, ne! Sed ia deloga obeemo al forto de la sorto, tiel #349;ajnas…

Veda metis la manojn malanta#365; la kapon kaj fleksi#285;eme tiri#285;is anta#365; la fajro. Post sekundo #349;iaj nebuli#285;intaj okuloj rericevis sian petolan brilon.

— Do, konduku… heroo! — La tono de la malalta vo#265;o i#285;is nedifinite enigma kaj tenera.

La hela nokto, saturita per odoroj de herboj, vivis per susuroj de bestetoj, per elkrioj de noktaj birdoj. Veda kaj Dar Veter estis singarde pa#349;antaj, timante fali en nevideblan truon a#365; fendon de seka tero. Paniklaj tigoj de stipoj glitis la#365; la maleoloj. Dar Veter koncentri#285;inte #265;irka#365;rigardadis, kiam en la stepo aperadis malhelaj amasoj da arbustoj.

Veda malla#365;te ekridis.

— #264;u, eble, ni devus preni la akumulilon kaj la kablon?

— Vi estas facilanima, Veda, — bonkore kontra#365;diris Dar Veter, — pli, ol mi atendis!

La juna virino subite seriozi#285;is.

— Mi tro forte eksentis vian defendon…

Kaj Veda komencis paroli — pli #285;uste, parole pensi — pri posta agado de sia ekspedicio. La unua etapo de laboro sur stepaj tombomontetoj fini#285;is, #349;iaj kunlaborantoj estis revenantaj al anta#365;aj a#365; venantaj al novaj okupi#285;oj. Sed Dar Veter ankora#365; ne elektis por si alian aferon. Li estis libera kaj povis sekvi la amatinon. Ju#285;ante la#365; atingantaj ilin mesa#285;oj, la laboro de Mven Mas estis iranta bone. E#265; se #285;i irus malbone, la Konsilio ne nomumus Dar Veter-on tiel balda#365; ree al sama posteno. En la epoko de la Granda Ringo oni opiniis ne utile teni homojn longe en sama laboro. Estis obtuzi#285;anta la plej valora — la krea inspiro, kaj nur post longa pa#365;zo oni povis reveni al la malnova okupi#285;o.

— Post ses jaroj da komunikado kun kosmo #265;u ne #349;ajnis bagatela kaj monotona nia laboro? — Klara kaj atenta rigardo de Veda ser#265;is lian rigardon.

— La laboro tute ne estas bagatela nek monotona, — kontra#365;diris Dar Veter, — sed #285;i ne donas al mi tian stre#265;on, al kia mi kutimi#285;is. Mi i#285;as bonanima kaj tro trankvila, kvaza#365; oni min kuracas per bluaj son#285;oj!

— #264;u per bluaj?.. — redemandis Veda, kaj stumblo de #349;ia spirado diris al Dar Veter pli, ol nevidebla en la mallumo vanga ru#285;o. — Mi komencos la esploron ekde la antikva kaverno, — interrompis #349;i sin mem, — sed ne pli frue, ol kolekti#285;os nova grupo de volontuloj-elfosistoj. #284;is tiam mi veturos al mara elfosado, kamaradoj vokis helpi.

Dar Veter komprenis, kaj la koro #285;oje batis. Sed en sekva sekundo li ka#349;is la sentojn en malproksiman angulon de la animo kaj hastis helpi al Veda, trankvile demandinte:

— #264;u temas pri elfosado de subakva urbo sude de Sicilio? Mi vidis belegajn a#309;ojn el tie en la Palaco de Atlantido.

— Ne, nun ni faras laborojn sur bordoj de orienta Mediteraneo, de la Ru#285;a maro kaj #265;e bordoj de Hindujo. Tio estas ser#265;oj de konservi#285;intaj sub akvo trezoroj de kulturo, ekde Kreto-Hindujo kaj #285;is veno de la Malhelaj jarcentoj.

— Ser#265;oj de tio, kio estis ka#349;ata, kaj pli ofte e#265; simple for#309;etata en maron dum pereo de insuletoj de civilizo, sub premo de novaj fortoj, barbare fre#349;aj, malkleraj kaj senzorgaj, — tion mi komprenas, — penseme parolis Dar Veter, plu observante la blanketan ebena#309;on. — Mi komprenas anka#365; la grandan detruon de la antikva kulturo, kiam antikvaj #349;tatoj, fortaj per sia ligo kun la naturo, ne sukcesis ion #349;an#285;i en la mondo, venki #265;iam pli abomenan sklavecon kaj parazitantan eliton de la socio.

— Kaj la homoj #349;an#285;is la antikvan sklavecon al fe#365;dismo kaj religia nokto de la mezepoko, — da#365;rigis Veda. — Sed kio do restis al vi nekomprenita?

— Simple mi malbone konas la kreto-hindan kulturon.

— Vi ne konas novajn esplorojn. #284;iajn spurojn oni nun trovas sur grandega spaco ekde Ameriko tra Kreto, la sudo de Meza Azio kaj Norda Hindujo #285;is Okcidenta #264;inujo.

— Mi ne suspektis, ke en tiom antikvaj tempoj jam povis ekzisti sekretaj konservejoj por trezoroj de arto, kiel en Kartago, Helenujo a#365; Romio.

— Veturu kun mi, vi vidos, — malla#365;te diris Veda.

Dar Veter silente iris apude. Komenci#285;is malkruta levi#285;o. Ili atingis e#285;on de monteta vico, kiam Dar Veter subite haltis.

— Dankon pro la invito, mi veturos…

Veda iomete nefideme turnis la kapon, sed en la krepusko de la norda nokto la okuloj de #349;ia kunulo estis malhelaj kaj nepenetreblaj.

Post transiro de la e#285;o la lumoj i#285;is tute proksimaj. La lampoj en polarizaj klo#349;oj ne difuzis radiojn kaj pro tio #349;ajnis pli malproksimaj, ol efektive. Koncentrita prilumo estis signo de nokta laboro. Zumado de alttensia kurento i#285;is pli forta. Konturoj de a#309;uraj traboj ar#285;ente brilis sub la altaj bluaj lampoj. Averta hurlo devigis ilin halti — ekfunkciis bara roboto.

— Estas dan#285;ere, iru maldekstren, ne alproksimi#285;u al la linio de fostoj! — mu#285;is nevidebla amplifilo.

Ili obeeme turnis sin al grupo da moveblaj blankaj dometoj.

— Ne rigardu al la defenda kampo! — da#365;rigis la zorgema a#365;tomato.

Pordoj de du dometoj malfermi#285;is samtempe, du faskoj de lumo, kruci#285;inte, ku#349;i#285;is sur la malhelan vojon. Grupo da viroj kaj virinoj kore salutis la voja#285;antojn, mirante pri tiom malperfekta maniero de movi#285;o, des pli nokte.

Malvasta #265;elo kun kruci#285;antaj strioj de gasizita kaj elektrizita aroma akvo kun gaja ludo de punktaj elektraj sparkoj sur la ha#365;to i#285;is loko de kvieta #285;ojo.

La fre#349;igitaj voja#285;antoj renkonti#285;is #265;e tablo.

— Veter, kara, ni trafis al kolegoj!

Veda ver#349;is orkoloran trinka#309;on en mallar#285;ajn pokalojn, tuj kovri#285;intajn per roso pro malvarmo.

— «Dek tonusoj» estas #265;i tie! — gaje tiris li sin al sia pokalo.

— Venkinto de la bovo, vi sova#285;i#285;as en stepo, — ekprotestis Veda. — Mi sciigas interesajn nova#309;ojn, kaj vi pensas nur pri man#285;o!

— #264;u #265;i tie estas elfosado? — ekdubis Dar Veter.

— Nur ne arkeologia, sed paleontologia. Oni esploras fosiliajn animalojn de la permia epoko — anta#365; ducent milionoj da jaroj. Mi tremas kun niaj mizeraj miloj…

— #264;u oni esploras tuj, ne elfosinte? Kiel do?

— Jes, tuj. Sed kiel oni tion faras, mi ankora#365; ne eksciis.

Unu el sidantoj #265;e la tablo, maldikega flavviza#285;a homo, enmiksi#285;is en la konversacion:

— Nun nia grupo anstata#365;as la alian. Nur #309;us ni finis la preparon kaj komencas radioskopion.

— #264;u per malmolaj radioj? — divenis Dar Veter.

— Se vi ne tre laci#285;is, mi konsilas rigardi. Morga#365; ni movos la placeton pluen, kaj tio ne estas interesa.

Veda kaj Dar Veter #285;oje konsentis. La gastamaj mastroj levis sin de la tablo, kondukis ilin al la najbara domo. Tie, en ni#265;oj kun indika ciferplato super #265;iu el ili, pendis defendaj vestokompletoj.

— Jonizo de niaj potencaj radiiloj estas tre alta, — kun tono de pardonpeto diris alta, iomete #285;ibeta virino, helpante al Veda vesti#285;i en la densan teksa#309;on, la diafanan helmon kaj fiksante sur #349;ia dorso sakojn kun baterioj.

En polarizita lumo #265;iu monteto sur la malglata stepa grundo kontrastis nenature klare. Malanta#365; konturo de #265;irka#365;igita per maldikaj latoj kvadrata kampo a#365;di#285;is obtuza #285;emo. La tero #349;velis, disfendi#285;is kaj #349;uti#285;is, kreinte funelon, en kies centro aperis akrenaza brilanta cilindro. Spirala e#285;o #265;irka#365;volvis #285;iajn poluritajn vandojn, sur la anta#365;a fino turni#285;is komplika elektrofrezilo el blueta metalo. La cilindro elrampis trans la randon de la funelo, turni#285;is, montrinte fosiletojn, rapide rotaciantajn malanta#365;e, kaj komencis ree enfosi#285;i je kelkaj metroj for de la funelo, enpikinte sian poluritan nazon preska#365; vertikale en la teron.

Dar Veter rimarkis, ke post la cilindro treni#285;as duobla kablo — unu izolita, alia brilanta per nuda metalo. Veda tu#349;is lian manikon kaj almontris anta#365;en, trans la barilon el magniaj latoj. Tie elrampis el sub la tero dua sama cilindro, per sama movi#285;o transrampis maldekstren kaj ree malaperis, plon#285;inte sub la teron, kiel en akvon.

La flavviza#285;a homo signis hasti.

— Mi rekonis lin, — flustris Veda, kuratingante la foririntan anta#365;en grupon. — Tio estas Liao Lang, la paleontologo, solvinta la enigmon de lo#285;igo de la Azia kontinento en la paleozoiko.

— #264;u li estas #265;indevena? — demandis Dar Veter, rememorinte malhelan rigardon de la iom oblikvaj mallar#285;aj okuloj de la sciencisto. — Mi hontas, sed mi ne konas liajn verkojn.

— Mi vidas, vi malmulte konas paleontologion, — rimarkis Veda. — Probable, paleontologion de aliaj stelaj mondoj vi pli bone konas.

Anta#365; mensa rigardo de Dar Veter traflugis sennombraj formoj de vivo: milionoj da strangaj skeletoj en profundo de #349;tonmasoj sur diversaj planedoj — memoro de pasintaj tempoj, ka#349;ita en tavoloj de #265;iu lo#285;ata mondo. Memoro, kreita de la naturo mem kaj de #285;i mem registrata #285;is tiam, kiam aperos pensanta esta#309;o, kapabla ne nur enmemorigi, sed anka#365; restarigi la forgesitan.

Ili venis sur malgrandan placeton, alfiksitan al fino de kruta a#309;ura duonarko. En la centro de la planko estis granda malhela ekrano. #264;iuj ok homoj eksidis sur malaltajn benkojn #265;irka#365; la ekrano en silenta atendo.

— Nun la «talpoj» finos, — ekparolis Liao Lang. — Kiel vi jam divenis, ili traigas tavolojn de #349;tonaroj per nuda kablo kaj teksas metalan reton. Skeletoj de elmortintaj animaloj ku#349;as en loza sablo#349;tono sur profundo je dek kvar metroj sub la supra#309;o. Sube, sur la deksepa metro, la tuta areo estas subtavoligita per la metala reto, konektita al fortaj induktiloj. Krei#285;as reflekta kampo, de#309;etanta rentgenajn radiojn al la ekrano, sur kiu aperas bildo de #349;toni#285;intaj ostoj.

Du grandaj metalaj globoj turni#285;is sur masivaj sokloj. Eklumis lum#309;etiloj, hurlo de fajfilego avertis pri dan#285;ero. Kontinua kurento je miliono da voltoj ekblovis per ozona fre#349;o, igis #265;iujn klemojn, izolilojn kaj pendigilojn eligi bluan lumon.

Liao Lang, #349;ajne, neglekte turnadis kaj premadis butonojn de la reg#349;ildo. La granda ekrano lumis pli kaj pli forte, kaj en #285;ia profundo malrapide na#285;is iaj malklaraj konturoj, dis#309;etitaj la#365; la vidkampo. La movi#285;o haltis, difuzitaj konturoj de granda makulo okupis preska#365; la tutan ekranon, i#285;is pli klaraj.

Ankora#365; kelkaj manipuloj sur la reg#349;ildo, kaj anta#365; la observantoj en nebula lumo aperis skeleto de nekonata esta#309;o. Lar#285;aj ungegaj manegoj kurbi#285;is sub la korpo, longa vosto fleksi#285;is ringe. #308;eti#285;is en la okulojn neordinara dikeco kaj masiveco de la ostoj kun lar#285;aj torditaj finoj, kun elstara#309;oj por alfiksado de potencaj muskoloj. La kranio kun fermita fa#365;ko montris grandajn anta#365;ajn dentojn. #284;i estis vidata desupre kaj #349;ajnis peza osta pecego kun malglata, malebena surfaco. Liao Lang #349;an#285;is la profundecon de la fokuso kaj amplifon — la tutan ekranon okupis la kapo de la antikva rampulo, kiu trenis sian vivon anta#365; ducent milionoj da jaroj sur bordoj de iam estinta #265;i tie rivero.

La supra parto de la kranio konsistis el mirinde dikaj, ne malpli ol dudek centimetrojn, ostoj. Super la okulkavoj estis ostaj elstara#309;oj, samaj elstara#309;oj kovris supre la tempiajn kavojn kaj konveksa#309;ojn de la temporaloj. Sur la okcipitalo levi#285;is granda konuso kun truo de grandega verta okulo. Liao Lang eligis la#365;tan suspiron de admiro.

Dar Veter, ne de#349;iri#285;ante, rigardis al la mallerta, peza ostaro de la antikva krea#309;o. Kresko de muskola forto ka#365;zis diki#285;on de ostoj de la skeleto, kiuj spertis grandan stre#265;on, kaj pligrandi#285;inta pezo de la skeleto postulis novan plifortigon de la muskoloj. Tiel rekta dependo en arkaikaj organismoj kondukis vojojn de evoluo de multaj animaloj en senelirejojn, #285;is ia grava perfektigo de la fiziologio permesis forigi malnovajn kontra#365;dirojn kaj levi#285;i sur novan #349;tupon de evoluo. #348;ajnis nekredebla, ke tiaj esta#309;oj povis esti en la vico de anta#365;uloj de la homo kun ties bela korpo, permesanta mirindan moveblecon kaj precizon de movi#285;oj.

Dar Veter rigardis al la dikaj superbrovaj elstara#309;oj, esprimantaj malspritan ferocon de la permia rampulo, kaj vidis apude fleksi#285;eman Veda-n kun #349;iaj klaraj okuloj sur la sa#285;a vigla viza#285;o… Kia monstra diferenco en organizo de viva materio! Li nevole strabigis la okulojn, penante vidi trajtojn de Veda sub la helmo, kaj, kiam li returni#285;is al la ekrano, sur #285;i jam estis alia bildo. Lar#285;a, parabola, plata, kiel teleroj, kranio de amfibio — antikva salamandro, kondamnita ku#349;adi en varma kaj malhela akvo de permia mar#265;o en atendo, kiam io man#285;ebla proksimi#285;os je atingebla distanco. Tiam — rapida impeto, la lar#285;a bu#349;ego klakfermi#285;adis, kaj… denove senfine pacienca sensenca ku#349;ado. Io estis incitanta Dar Veter-on, premante lin per pruvoj de senfine longa kaj kruela evoluo de la vivo. Li rekti#285;is, kaj Liao Lang, diveninte lian staton, proponis al ili reveni por ripozo en la domon. La nereteneble sciavida Veda kun peno de#349;iri#285;is de la observado, vidinte, ke la sciencistoj hastis #349;alti ma#349;inojn por elektronika fotado kaj samtempa sonregistrado, por ne mal#349;pari vane potencan kurenton.

Balda#365; Veda ekku#349;is sur lar#285;a divano en gasto#265;ambro de la virina dometo. Dar Veter ankora#365; vagadis dum kelka tempo la#365; rulpremita placeto anta#365; la domo, pripensante la impresojn.

La norda mateno lavis per roso herbojn, kovri#285;intajn per polvo dum la tago. La senemocia Liao Lang revenis post la nokta laboro kaj proponis veturigi siajn gastojn al la plej proksima avibazo en «elfo» — eta akumulila a#365;to. La bazo de saltantaj reakciavioj trovi#285;is nur je cent kilometroj sud-oriente, #265;e enfluejo de rivero Trom-Jugan. Veda petis komuniki#285;i kun sia ekspedicio, sed en la elfosado oni ne trovis radisendilon de sufi#265;a povumo. Ekde kiam niaj prauloj komprenis malutilon de elektromagnetaj ondoj kaj enkondukis striktan re#285;imon, direktitaj radielsendoj komencis postuli multe pli komplikajn aparatojn, speciale por malproksimaj interparoloj. Krome, tre redukti#285;is nombro de stacioj. Liao Lang decidis komuniki#285;i kun la plej proksima observa turo de brutobredistoj. Tiaj turoj interparoladis inter si per direktitaj elsendoj kaj povis komuniki #265;ion, kio necesis, al la centra stacio de sia regiono. Juna sta#285;antino, stironta la «elfon», por konduki #285;in reen, konsilis la#365; la vojo alveturi al la turo: tiam la gastoj povos mem interparoli per TVF[22] — televideofono. Dar Veter kaj Veda ek#285;ojis. Forta vento blovis flanken malmultan polvon, flirtigis densajn, mallonge tonditajn harojn de la stiranta junulino. Ili apena#365; sukcesis eksidi sur mallar#285;an trilokan se#285;on — la korpulenta korpo de la eksestro de la eksteraj stacioj #285;enis liajn kunulinojn. En la pura blua #265;ielo apena#365; videblis la maldika silueto de la observa turo. Balda#365; la «elfo» haltis apud #285;ia bazo. Lar#285;e dismetitaj metalaj piedoj estis subtenantaj plastan markezon, sub kiu staris sama «elfo». En centro tra la markezo estis trairantaj direktantaj stangoj de lifto. La nana kajuteto surtrenis #265;iujn vice preter la lo#285;a eta#285;o al la pinto mem, kie ilin salutis sunbruna, preska#365; nuda junulo. La#365; subita #285;eni#285;o de ilia sendependema stirantino Veda komprenis, ke la divenemo de la mallonge tondita paleontologino havas pli profundajn radikojn…

La ronda #265;ambreto kun vitraj muroj estis rimarkeble #349;anceli#285;anta, kaj la malpeza turo unutone zumis, kiel forte stre#265;ita kordo. La plafono kaj la planko de la #265;ambro estis farbitaj nigre. La#365; la fenestroj staris mallar#285;aj tabloj: kun binokloj, kalkuliloj, kajeroj de registra#309;oj. El la na#365;dekmetra alto videblis grandega areo de la stepo, #285;is vidlimoj de la najbaraj turoj. Oni faris konstantan observadon pri brutaroj kaj prikalkuladon de nutraj rezervoj. Kiel verdaj koncentraj ringoj ku#349;is en la stepo melkaj labirintoj, tra kiuj dufoje dum diurno oni peladis laktodonajn gregojn. La lakto, ne acidi#285;anta, kiel #265;e afrikaj antilopoj, estis defluigata kaj glaciigata tuj, en subteraj fridigiloj, kaj povis konservi#285;i tre longe. Transpelado de gregoj estis farata helpe de «elfoj», kiuj estis en #265;iu turo. Observantoj povis dum de#309;orado okupi#285;i pri lernado, tial plej multaj el ili estis ankora#365; ne finintaj kurson lernantoj. La junulo kondukis Veda-n kaj Dar Veter-on la#365; spirala #349;tuparo en la lo#285;an eta#285;on, pendantan inter krucigitaj traboj je kelkaj metroj malsupre. #264;i tiu ejo havis obtuzigajn sonizolantajn murojn, kaj la voja#285;antoj trafis en plenan silenton. Nur sen#265;esa #349;anceli#285;ado estis rememoriganta pri tio, ke la #265;ambro situas sur alto, pereiga okaze de e#265; eta nesingardemo.

Alia junulo #285;uste nun estis laboranta #265;e radistacio. Komplika hararan#285;o kaj bunta robo de lia kunparolantino sur la ekrano montris, ke la komunikado estas establita kun la centra stacio, — laborantoj en stepo portis malpezajn kaj mallongajn supertutojn. La junulino sur la ekrano konekti#285;is kun la zona stacio, kaj balda#365; en la TVF de la turo aperis malgaja viza#285;o kaj malgranda figureto de Miiko Ejgoro — la #265;efa asistantino de Veda Kong. En #349;iaj malhelaj oblikvaj, kiel #265;e Liao Lang, okuloj aperis #285;oja miro, kaj la malgranda bu#349;o malfermeti#285;is pro neatenditeco. Post sekundo al Veda kaj Dar Veter rigardis la jam senpasia viza#285;o, esprimanta nenion, krom aferema atento. Levi#285;inte supren, Dar Veter renkontis la junan paleontologinon en vigla konversacio kun la sunbruna junulo kaj eliris sur ringan placeton, #265;irka#365;antan la vitran #265;ambron. Humida fre#349;eco de mateno jam delonge cedis lokon al varmega tagmezo, forvi#349;inta helecon de koloroj kaj etajn malglata#309;ojn de la grundo. La stepo sterni#285;is vaste, libere sub la varmega kaj pura #265;ielo. Dar Veter denove rememoris sian malklaran sopiron pri la norda kaj humida tero de siaj prauloj. Apogi#285;inte je balustrado de la #349;anceli#285;ema placeto, la eksestro de la eksteraj stacioj nun, kiel neniam anta#365;e, eksentis la efektivi#285;intajn revojn de antikvaj homoj. La severa naturo estas for#349;ovita fare de mano de la homo malproksime norden, kaj viviga varmo de la sudo ver#349;i#285;is sur tiujn ebena#309;ojn, iam frostintajn sub malvarmaj nuboj.

Veda Kong eniris en la vitran #265;ambron kaj deklaris, ke pluen ilin veturigos la radiisto. La juna paleontologino dankis la historiistinon per longa rigardo. Tra la diafana muro estis videbla la lar#285;a dorso de rigidi#285;inta en kontemplado Dar Veter.

— Vi enpensi#285;is, — a#365;dis li malanta#365;e, — #265;u, eble, pri mi?

— Ne, Veda, mi pensis pri unu tezo de la antikva hinda filozofio. #284;i diras, ke la mondo ne estas kreita por la homo, kaj la homo mem nur tiam i#285;as granda, kiam komprenas la tutan valoron kaj belon de alia vivo — vivo de la naturo…

— Vi ne finis, kaj mi ne komprenas.

— Ver#349;ajne, ne finis. Mi aldonus al tio, ke nur al la homo estas donita kapablo kompreni ne nur belon, sed anka#365; malfacilajn, malhelajn flankojn de la vivo. Kaj nur al li sola estas atingebla revo kaj forto fari la vivon pli bona!

— Mi komprenis, — malla#365;te diris Veda kaj post longa silento aldonis: — Vi #349;an#285;i#285;is, Veter.

— Certe, #349;an#285;i#285;is. Se oni dum kvar monatoj fosadas per simpla fosilo pezajn #349;tonojn kaj duonputri#285;intajn trabojn en viaj tombomontetoj, do nevole oni komencas pli simple rigardi al la vivo, kaj ties simplaj #285;ojoj i#285;as pli karaj…

— Ne #349;ercu, Veter, — sulkigis la brovojn Veda, — mi parolas serioze. Kiam mi ekkonis vin, komandantan la tutan forton de la Tero, parolantan kun foraj mondoj… Tie, en viaj observatorioj, vi povis esti la supernatura esta#309;o de la antikvuloj, kiel ili tion nomis, — dio! Kaj #265;i tie, en nia simpla laboro, egale kun multaj, vi… — Veda eksilentis.

— Do kio mi, — kun sciemo demandis #349;ia kunparolanto, — #265;u mi perdis la grandecon? Sed kion vi dirus, vidinte min tia, kia mi estis anta#365; la transiro en la Instituton de astrofiziko, — ma#349;inisto de la Spirala Vojo? #264;u anka#365; en tio estas malpli da grandeco? A#365; me#293;anikisto de fruktokolektaj ma#349;inoj en tropika zono?

Veda sonore ekridis.

— Mi malkovros al vi sekreton de la juna animo. En la lernejo de la tria ciklo mi estis enami#285;inta en ma#349;iniston de la Spirala Vojo — neniun pli potencan mi povis imagi… Tamen, jen venas la radiisto. Ni veturu, Veter!

Anta#365; ol enlasi Veda-n kaj Dar Veter-on en la kajuton, la piloto ankora#365;foje demandis, #265;u permesas la sano de amba#365; elteni grandan akcelon de saltanta avio. Li strikte obeis la regulojn. Ricevinte duan jesan respondon, la piloto sidigis amba#365; sur profundajn se#285;ojn en diafana pruo de la aparato, simila al ega pluvguto. Veda eksentis sin tre malkomforte: la se#285;oj turni#285;is malanta#365;en en levita supren korpo de la aparato. Eksonoris signala gongo, potenca risorto #309;etegis la avion preska#365; vertikale supren, la korpo de Veda malrapide mergi#285;is en profundon de la se#285;o, kiel en elastan likva#309;on. Dar Veter kun peno turnis la kapon, por viglige rideti al Veda. La piloto #349;altis motoron. Mu#285;o, premanta pezo en la tuta korpo — kaj la gutosimila avio ekflugis la#365; arko je alto dudek tri mil metroj. #348;ajnis, pasis nur kelkaj minutoj, kaj la voja#285;antoj kun malforti#285;intaj genuoj jam estis elirantaj anta#365; siaj dometoj en la altajaj stepoj, kaj la piloto estis svinganta al ili la manon, postulante deiri pli malproksime. Dar Veter komprenis, ke la motoron necesos #349;alti #265;e la tero mem. #264;i tie ne estis katapulto, kiel en la bazo. Li ekkuris, tirante Veda-n, renkonten al facile kuranta Miiko Ejgoro. La virinoj brakumi#285;is, kiel post longa disi#285;o.